بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟

کلاهبرداری به شیوه اسکویید گیم Squid Game؛ کاهش ارزش 99.99 درصدی اسکویید گیم

ارز دیجیتال GMX در اوم ام پی فینکس لیست شد

رایج‌ترین و محبوب‌ترین طرح در ارائه نقدینگی در صرافی‌های ارز دیجیتال، مدلی تحت عنوان بازارساز خودکار (Automated Market Maker / AMM) است. در این مدل اصلی‌ترین محدودیت‌های دفتر یا تابلو سفارشات (Order Book) برطرف شده و بسیاری از اپلیکیشن‌های دنیای رمزارزها از این روش استفاده می‌کنند.

یکی از این اپلیکیشن‌ها صرافی غیرمتمرکز GMX است که تحت یک مدل ارائه نقدینگی چند ارزی (Multi-Asset) عمل کرده که یکی از نسخه‌های جذاب از مدل اقتصادی AMM است. ارز دیجیتال GMX نیز با نمادی مشابه، توکن بومی این پلتفرم محسوب می‌شود.

جی ام اکس (GMX) یک پلتفرم معاملاتی غیرمتمرکز ارائه‌دهنده بازار اسپات (Spot) و قراردادهای دائمی یا بدون سررسید (Perpetual) است که عملیات تبدیل سریع رمزارزها به یکدیگر یا همان سواپ (Swap) در این پلتفرم کارمزدهای کمی داشته و معاملات کاربران تا اهرم 30x، تاثیری در قیمت دارایی مورد نظر نخواهد گذاشت (Zero Price Impact).

این پروتکل ابتدا در سال 2021 تحت شبکه آربیتروم (Arbitrum) اجرا و سپس در اوایل سال 2022 در بلاک چین آوالانچ (Avalanche) راه‌اندازی شد.

معاملات این صرافی در یک استخر نقدینگی متشکل از چند دارایی (Multi-asset Liquidity Pool) انجام می‌شوند و در آن، فرآیندهایی از قبیل ایجاد بازار، کارمزد سواپ‌ها، معاملات اهرم‌دار و . . . برای تامین‌کنندگان نقدینگی (Liquidity Provider) پاداش به‌همراه دارد.

تیم توسعه ارز دیجیتال GMX تا کنون به‌صورت کاملاً ناشناس عمل کرده است؛ البته این تیم به‌دلیل راه‌اندازی دو پروتکل دیگر به‌نام‌های XVIX و گمبیت (Gambit) شناخته‌شده است. همچنین این تیم در حال تلاش برای ساخت یک بازارساز خودکار جدید تحت عنوان X4 است.

ارز دیجیتال GMX در این پلتفرم، یک توکن حامیتی (Governance Token) بوده و در عملیات سپرده‌گذاری (استیکینگ / Staking) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. هولدرهای این رمزارز می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی این پلتفرم قدرت رأی‌دهی داشته باشند. استاندارد پاداش‌ها در این پلتفرم شامل 30 درصد از درآمد صرافی از سواپ‌ها و معاملات اهرم‌دار می‌شود.

عرضه کل واحدهای ارز دیجیتال GMX به‌میزان 13.25 میلیون واحد است و تا کنون نزدیک به 8.5 میلیون واحد از این توکن‌ها، صادر شده و در بازار به گردش درآمده‌اند.

توکن GMX را می‌توان در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) نظیر یونی سواپ (Uniswap) خریداری کرد و همچنین صرافی‌های متمرکز معتبر مانند بایننس (Binance) و کوکوین (KuCoin) این توکن را در لیست دارایی‌های خود افزوده‌اند. اکنون کاربران او ام پی فینکس نیز می‌توانند به‌راحتی پس از شارژ حساب کاربری خود، به خرید ارز دیجیتال GMX بپردازند.

صرافی غیرمتمرکز چیست؟

صرافی غیر متمرکز یا دکس (Dex)، بستری برای انجام معاملات به‌شکل غیر متمرکز است. این نوع صرافی‌ها برای حذف واسطه‌ها از بلاک چین و قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند.

بازارساز خودکار چیست؟

بازارساز خودکار بخشی از امور مالی غیرمتمرکز (دیفای / DeFi) را تشکیل داده و تحت آن‌ها، معاملات رمزارزها بدون نیاز به مجوز و به‌صورت خودکار در استخرهای نقدینگی انجام می‌شوند.

بازار ساز خودکار ( AMM ) چیست؟

بازار ساز خودکار یکی از موضوعاتی است که در زمینه ترید و بازار ارز های دیجیتال بسیار باب شده است. بازارساز را می توان به عنوان یک ربات در نظر گرفت که همواره قیمت بین دو دارایی را برای کاربران تعیین می کند که در این میان، بعضی ها از فرمول‌ های ساده تر مانند Uniswap و بعضی ها از فرمول های پیچیده تر از جمله Curve Balancer استفاده می‌ کنند. در واقع می توان گفت بازار ساز خودکار AMM، شکلی دیگر از از صرافی‌ های غیرمتمرکز می باشد که از فرمول‌ های ریاضی برای تعیین قیمت توکن استفاده می‌ کنند.

نکته جالب اینجاست که در این سیستم کاربران به جای انجام معامله با افراد دیگر، معاملات خود را با یک قرارداد هوشمند انجام می‌ دهند. با استفاده از بازار ساز خودکار علاوه بر اینکه می توانید با اطمینان کامل ترید کنید، می‌ توانید از سیستم تامین‌ کننده نقدینگی یا همان Liquidity Provider در یک استخر لیکوئیدیتی استفاده کنید. در این شرایط این امکان فراهم می شود که هر کسی به یک سازنده بازار یا مارکت میکر تبدیل شده و به ازای تامین نقدینگی، کارمزد دریافت نماید.

از آن جایی که استفاده از بازار ساز خودکار بسیار ساده و آسان می باشد، در فضای دیفای به خوبی طرفدار پیدا کرده است. غیرمتمرکز ساختن بازار به این روش، چشم انداز دنیای ارز های رمزنگاری شده است. در این مقاله سعی داریم شما را با مبحث بازار ساز خودکار یا AMM بیشتر آشنا کنیم.

بازار ساز خودکار را بیشتر بشناسید

همانطور که میدانید، دنیای ارز های دیجیتال و بلاک چین آن قدر گسترده است که هر بخش آن خود دنیایی وسیع و پیچیده می باشد. یکی از مهم ترین و اصلی ترین بخش های دنیای ارز دیجیتال، صرافی‌ های غیرمتمرکز ( DEX ) می باشد. بازارساز خودکار AMM نیز یکی از زیرشاخه های اصلی و مهم صرافی‌ های غیرمتمرکز است. اگر بخواهیم به زبان ساده بیان کنیم، بازار ساز خودکار نوعی از صرافی غیرمتمرکز است که در آن افراد با یک قرارداد هوشمند وارد معامله می شوند. این سیستم شاید در وهله اول ساده به نظر برسد اما تلاش و اندیشه های بسیاری پشت آن است.

سیستم‌ های بازارساز خودکار برای اولین بار در اوایل دهه ۱۹۹۰ و توسط برادران شییرسون لرمن راه اندازی و اجرایی شد. قبل از ابداع این سیستم، نیرو های انسانی به صورت دستی به انجام معاملات جهت افزایش نقدینگی بازار می پرداختند که طبیعتا سخت تر و زمان بر تر بود. اما امروزه با وجود سیستم هوشمند بازارساز خودکار، انجام معاملات ساده تر و لذت بخش تر شده است.

در این سیستم، استخر های نقدینگی جایگزین دفتر سفارشات سنتی شده اند به این معنی که برای هر دو دارایی، از قبل جفت معاملاتی تأمین می شود. نقدینگی به وسیله کاربران دیگر تأمین می‌شود که با توجه به هزینه‌ های معاملاتی و درصد نقدینگی، سود و کارمزد دریافت می کنند.

به طور کلی می توان گفت که بازارساز خودکار AMM نیز مانند صرافی‌ های عادی شامل جفت ارز های گوناگونی از جمله ETH/DAI می باشد. با این تفاوت که طرف معامله شخص نیست و در واقع شما با قرارداد هوشمندی معامله می کنید که قیمت توکن را با توجه به فرمول‌ های ریاضی محاسبه می‌ کند. دقت داشته باشید که مدل و فرمول قرارداد های هوشمند در پروتکل‌ های مختلف، متفاوت می باشد.

نحوه عملکرد بازار ساز خودکار AMM به چه صورت است ؟

انجام معامله در یک بازار ساز خودکار از نظر وجود جفت ارز ها برای انجام معامله مانند ETH/DAI، کاملا مشابه با انجام معامله در دفاتر سفارش می باشد. با این تفاوت که دیگر برای ترید نیازی به تریدر یا شخص مقابل نیست.

در سیستم صرافی های غیر متمرکز مبتنی بر دفتر سفارشات، معاملات به طور مستقیم بین والت‌ یا همان کیف پول های کاربران انجام می‌شود. به عنوان مثال اگر می خواهید BNB را با BUSD بفروشید، باید شخص دیگری قصد خرید BNB را با استفاده از BUSD داشته باشد تا معامله صورت بگیرد. به این نوع سیستم معامله، همتا به همتا ( P2P : peer-to-peer ) گفته می شود.

در سیستم بازار ساز خودکار نیازی به حضور طرفین معامله و شناخت آن‌ ها نمی باشد چرا که ترید بین کاربران و قرارداد ها صورت می گیرد. این سیستم تحت عنوان همتا به قرارداد ( P2C ) نام گذاری شده است. از آنجایی که هیچ نوع سفارشی در بازارساز خودکار وجود ندارد، تعیین قیمت توسط فرمول انجام می شود در حالی که در سیستم سنتی، کاربران قیمت را تعیین می کردند. با وجود حذف طرفین معامله ،همچنان نیازمند افرادی هستیم که بازارسازی کنند. در واقع نقدینگی در قرارداد هوشمند توسط کاربرانی تحت عنوان تامین‌ کنندگان نقدینگی یا LP ارائه می شود.

از مزایای بازار ساز خودکار در صرافی های غیر متمرکز :

• استفاده از سیستم بازار ساز خودساز AMM بدون نیاز به مجوز و غیر متمرکز سازی است و منجر به بهبود و پیشرفت های چشمگیری در زمینه بازار ارز های دیجیتال می شود.
• بازارساز‌ های خودکار، یکی از بزرگترین موانع موجود در مسیر پذیرش گسترده صرافی‌ های غیرمتمرکز را که همان نقدینگی است، از سر راه برداشته است. با حذف این مانع، صرافی های غیرمتمرکز از مزایای بی شماری برخوردار می شوند.
• در این روش، برخلاف سیستم سنتی صرافی‌ های متمرکز، هیچ گونه ناظری بر انجام معاملات وجود ندارد و دیگر امکان کنار گذاشتن پروژه‌ ها یا کاربران وجود ندارد. پروتکل‌ های بازارساز خودکار نیازی به مجوز ندارند و کاربران مجبور به تشکیل حساب‌ مشخص و انجام عملیات احراز هویت های‌ سختگیرانه نمی باشند. برای استفاده از خدمات این سیستم شما فقط به یک آدرس کیف پول احتیاج دارید.
• به طور کلی می توان گفت که صرافی‌ های غیر متمرکز بستری بسیار مناسب و کارآمد برای عرضه توکن به بازار و افزایش نقدینگی می باشند. در این روش هیچ گونه کارمزد یا کمیسیونی برای فهرست کردن توکن دریافت نمی شود و کاربران این امکان را دارند که برای هر توکن مدنظر خود، یک استخر نقدینگی ایجاد نمایند.

بازار ساز خودکار کوینکس

کوینکس یکی از صرافی های غیرمتمرکز است که در زمینه بازار ارز دیجیتال مشغول به فعالیت می باشد. صرافی کوینکس یکی از بهترین صرافی های ارز دیجیتال در دنیا است که با مطالعه مقالات موجود در مجله مالیات مدیا، می توانید اطلاعات خوبی در رابطه با آن بدست آورید. این صرافی در سال ۲۰۱۷ آغاز به فعالیت در زمینه خرید و فروش ارز دیجیتال نموده و امروزه بیش از ۱۰۰ کشور جهان از جمله ایران، امکان دسترسی و استفاده از خدمات آن را دارند.

بازار ساز خودکار coinex یکی از ویژگی های منحصر به فرد این صرافی می باشد که آن را نسبت به برخی از رقبا متمایز ساخته است. از مزایای سیستم AMM در کوینکس می توان به موارد زیر اشاره نمود :

1. برای نگهداری های بلند مدت کاربردی تر است، زیرا سود نیز دریافت میشود.
2. در هنگام ریزش های شدید قیمت، کاربردی بهتر نسبت به تک ارز بودن دارد.
3. روزانه سود استخری که در آن حضور دارید را به جفت ارز هایتان اضافه میکند.
4. به دلیل زیاد بودن معاملات، درصد های عالی در نظر گرفته شده است.

نکته مهم در مورد AMM

برای ورود به استخر های بازار ساز خودکار، مثلا استخر ارز های SHIB و USDT، باید ارزشی برابر وارد کرد. یعنی برای ورود به این استخر نیاز است ۱۰۰ دلار و معادل ۱۰۰ دلار شیبا وارد کرد.

با توجه به نحوه عملکرد بازار ساز خودکار، این جفت ارز ها باید ارزشی یکسان داشته باشند، پس در صورت ریزش قیمت شیبا، تعداد شیبا ها زیاد و مقدار دلار کاسته میشود و در صورت افزایش قیمت شیبا، تعداد شیبا ها کم و تعداد دلار ها زیاد میشود.

البته باید توجه داشت که روزانه بخشی از خرید و فروش های صرافی به تامین کننده گان نقدینگی باز میگیردد، پس هر روز مقداری از این جفت ارز خواهید گرفت و برای بلند مدت نتیجه قابل قبولی خواهد داشت.

نتیجه گیری

AMM نقش بسیار مهمی را در اقتصاد غیر متمرکز ایفا می‌کنند و در واقع اقدامی نوآورانه و کارآمد هستند. این سیستم، امکان افزایش سود را برای کاربران فراهم می‌ کند و از این جهت بسیار محبوب و پرطرفدار است. بازار ساز خودکار یکی از اجزای اصلی فضای دیفای می باشد. پروتکل‌ های این سیستم، امکان ایجاد بازار هایی یکپارچه را برای کاربران ایجاد می کند. حقیقت این است که بازار ساز خودکار AMM در مقایسه با صرافی‌ های دارای دفتر سفارشات، دارای نواقصی بوده و از محدودیت‌ هایی برخوردار است. اما به هیچ عنوان نمی توان از نوآوری و خلاقیت کلی این سیستم چشم پوشی کرد !

ظهور بازار ساز ها در دنیای ارز های دیجیتال بسیار ارزشمند و قابل ستایش می باشد. بازار ساز خودکار کوینکس یکی از پرطرفدار ترین هاست که این صرافی را به یکی از محبوب ترین صرافی ها تبدیل کرده است و انجام معاملات را بسیار آسان و لذت بخش ساخته است.

بازارساز خودکار چیست؟

بازارساز خودکار یا AMM، نوعی از صرافی‌های غیرمتمرکز است که از فرمول‌های ریاضی برای تعیین قیمت یک توکن استفاده می‌کنند. این صرافی‌ها همانند صرافی‌های عادی دارای جفت ارزهای مختلفی نظیر ETH/DAI هستند. در واقع این بازار سازها صرافی‌های غیرمتمرکزی هستند که در آنها، فرد با قرارداد هوشمند معامله انجام می‌دهد، نه با افراد دیگر.

اما در این صرافی‌ها هیچگونه سفارش خرید یا فروش وجود ندارد و معامله‌کنندگان نیازی به این موضوع ندارند که فرد دیگری را برای فروش کوین خود پیدا کنند. در عوض، یک قرارداد هوشمند به عنوان میکر (خریدار) در تراکنش عمل می‌کند. این مفهوم مشابه با سرویس‌های تبادل سریع نظیر شیپ‌شیفت (ShapeShift) و چنجلی (Changelly) است، با این تفاوت که ذخایر شرکت با استخرهای نقدینگی بر اساس قراردادهای هوشمند جایگزین شده است.

استخر نقدینگی شامل دو دارایی موجود در جفت ارز است. درصد نسبی هر توکن در استخر همان چیزی است که بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ قیمت تئوری دارایی مورد نظر را تعیین می‌کند. اولین AMM، بانکور (Bancor) بود که در سال ۲۰۱۷ عرضه شد، اما محبوب‌ترین پلتفرم‌های کنونی شامل یونی‌سواپ (Uniswap)، کِرو (Curve)، کایبر (Kyber) و بالانسر (Balancer) هستند.

دلیل وجود بازارساز خودکار چیست؟​

این صرافی‌ها، نقدینگی را ساده‌تر و ارزان‌تر ارائه می‌دهند. بازارساز خودکار بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ تلاشی برای غلبه بر محدودیت‌های عملکرد بلاک چین‌های قرارداد هوشمند، به ویژه اتریوم است. قبل از پیدایش AMM ها، صرافی‌های غیرمتمرکز نظیر EtherDelta و 0x که بر بستر اتریوم ایجاد شده بودند، در صدد استفاده از مکانیزم دفتر سفارش سنتی بودند.

هرچند با مسائل نقدینگی مواجه بودند، زیرا ایجاد هر سفارش مستلزم پرداخت گس و صبر کردن برای زمان تایید بلاک بود. راندمان ضعیف اتریوم نیز باعث میشد که فقط تعداد معدودی از تراکنش‌ها قبل از پر شدن بلاک چین با این سفارشات، ثبت شوند.

این موضوع برای بازارسازها یا همان ارائه‌دهندگان نقدینگی در صرافی‌های مبتنی بر دفاتر سفارش، مشکل‌آفرین بود. ایجاد بازار معمولا مستلزم تنظیم دائم سفارشات خرید و فروش بر اساس آخرین قیمت بود، حتی اگر سفارش موردنظر پذیرفته نمیشد. از آنجایی که هر ثبت سفارش، هزینه و زمان را به همراه داشت، ممکن بود بازارسازها بیشتر از آنکه سود کسب کنند، ضرر کنند.

بازارساز خودکار ، نقدینگی را ارزان‌تر ارائه می‌دهد. حتی کاربران معمولی نیز می‌توانند با نقدینگی خود وارد شوند، در حالی که انجام این کار در صرافی‌های سنتی به دانش فنی پیشرفته نیاز دارد.

قراردادهای هوشمند چگونه معاملات در AMM را به صورت خودکار انجام می‌دهند؟​

فرمول‌های ریاضی، قیمت توکن موردنظر را تعیین می‌کند. کاربران هنگام انجام معاملات در بازارساز خودکار با استخر نقدینگی تعامل برقرار می‌کنند. در این شرایط هنگامی که کاربر قرارداد هوشمند را برای انجام معامله تنظیم می‌کند، قرارداد توکن‌ها را به استخر نقدینگی ارسال می‌کند. سپس فرمول ریاضیاتی تصمیم می‌گیرد که چه مقدار توکن سمت دیگر جفت ارز را باید دریافت کند.

ساده‌ترین فرمول کاربردی، X ضربدر Y برابر با K است که در آن، X و Y معادل با مقدار هر توکن در استخر و K نیز یک ثابت از پیش تعیین‌شده است. این فرمول یک هذلولی است، شکلی هندسی که از دو طرف به صفر و بی‌نهایت نزدیک می‌شود اما هرگز به صفر و بی‌نهایت نمی‌رسد.

هر معامله مقداری لغزش قیمت (slippage) دارد. لغزش قیمت به مقدار تاثیری که سفارش بر قیمت نهایی خرید و فروش توکن دارد گفته می‌شود. شکل هذلولی بدان معنا است که لغزش در سفارش‌های کوچک، اندک است اما در سفارشات بزرگ، لغزش به طور تصاعدی افزایش می‌یابد. یونی‌سواپ از این فرمول ساده استفاده می‌کند، اما سایر پلتفرم‌ها ممکن است از ریاضیات پیچیده‌تری برای تنظیم لغزش قیمت استفاده کنند.

چگونه می‌توان از AMM ها استفاده کرد؟​

کیف پول را متصل و تراکنش را تایید کنید.

استفاده از پروتکل بازارساز خودکار بسیار ساده است. کاربران به وبسایت پروتکل موردنظر مراجعه می‌کنند، کیف پول دیفای خود را به پروتکل متصل می‌کنند، دارایی موردنظر خود برای خرید یا فروش را انتخاب می‌کنند، گزینه تبادل (swap) را انتخاب و سپس تراکنش را در کیف پول خود تایید می‌کنند.

ارائه نقدینگی مشابه با انجام معامله است. پس از متصل کردن کیف پول، کاربران می‌توانند بن بخش “ارائه‌دهنده نقدینگی” (liquidity provider) مراجعه و مقدار موردنظر خود برای ارائه به استخر را انتخاب کنند. در اکثر پروتکل‌ها، کاربران باید هردو دارایی موجود را تایپ کنند. برای مثال، اگر اتر با ۴۰۰ دای معامله می‌شود، باید همزمان یک اتر و ۴۰۰ دای ارائه دهند.

پس از تایید تراکنش، کاربران توکنی دریافت می‌کنند که بیانگر مالکیت آنها در استخر نقدینگی است. این توکن قابل انتقال به افراد دیگر یا بازپرداخت و معامله با توکن‌های موردنظر است.

دلیل محبوبیت AMM ها چیست؟​

استفاده بدون نیاز به مجوز و غیرمتمرکزسازی، ارتقا و بهبودهای قدرتمند و چشمگیری هستند.

بازارساز‌های خودکار، بزرگترین مانع در مسیر پذیرش گسترده صرافی‌های غیرمتمرکز را برطرف کرده‌اند. این مانع چیزی نیست به جز نقدینگی. بدون وجود این مانع، مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز نمایان می‌شوند.

برخلاف صرافی‌های متمرکز سنتی، هیچگونه ناظری وجود ندارد که بتواند پروژه‌ها یا کاربران را کنار بگذارد. پروتکل‌های بازارساز خودکار بدون نیاز به مجوز هستند و کاربران مجبور به ایجاد حساب‌های مشخص یا گذراندن احراز هویت‌های سختگیرانه نیستند. تنها نکته مورد نیاز برای تعامل با این پروتکل‌ها، یک آدرس کیف پول است.

از دید پروژه‌های مختلف، صرافی‌های غیرمتمرکز روشی بسیار خوب برای عرضه توکن به بازار و افزایش نقدینگی هستند. هیچگونه کارمزد فهرست کردن توکن یا کمیسیونی وجود ندارد و هر فردی می‌تواند برای هر توکن مدنظر خود یک استخر نقدینگی ایجاد کند.

عمومی‌سازی ارائه بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ نقدینگی هم‌چنین بدان معنا است که طرفداران یک پروژه می‌توانند در ایجاد بازار نقدینگی توکن‌های جدید بدون نیاز به کمک بازارسازهای متخصص شرکت کنند. در آخر می‌توان گفت صرافی‌های غیرمتمرکز AMM معمولا رابط کاربری بسیار ساده‌ای دارند زیرا نیازی به گزینه‌های پیچیده انجام سفارشات یا ایجاد نمودارهای قیمت در رابط کاربری خود ندارند.

خطرات و محدودیت‌های AMM ها چه چیزهایی هستند؟​

باگ‌ها، قیمت‌گذاری نامناسب و ضررهای موقت.

علیرغم ویژگی‌های مثبت، AMM ها دارای خطرات و محدودیت‌های مشخصی هستند. هک‌ها و آسیب‌پذیری‌ها بر صرافی‌هایی نظیر یونی‌سواپ و بالانسر تاثیرگذار بوده‌اند و طی آن، ارائه‌دهندگان نقدینگی شاهد سرقت سرمایه خود به دلیل تعاملات پیچیده قراردادهای هوشمند بوده‌اند. از طرف دیگر، معامله‌کنندگان، استراتژی‌های معاملاتی خود را در معرض دید همه افراد در سراسر جهان قرار می‌دهند و این موضوع باعث می‌شود که سایر افراد از کاربران معتبر سوء استفاده کنند.

بازارساز های خودکار هم‌چنین نمی‌توانند بدون استفاده صرافی‌های سنتی از آربیتراژ وجود داشته باشند. فرمول‌های ریاضیاتی علیرغم دقت خود نمی‌توانند به طور دقیق و واقعی گویای احساس بازار باشند. حضور معامله‌کنندگان آربیتراژ برای اصلاح قیمت‌گذاری دارایی‌ها در AMM ضروری هستند، اما این موضوع منجر به مسأله ضررهای موقت در بسیاری از پلتفرم‌ها می‌شود.

به طور خلاصه، معامله‌کنندگان آربیتراژ با به تعادل رساندن قیمت می‌توانند سود کسب کنند، اما این سود از ارائه‌دهندگان نقدینگی حاصل می‌شود. در صورتی که نوسان قیمت بسیار زیاد باشد، ارائه‌دهندگان نقدینگی علیرغم دریافت کارمزد معاملات، ممکن است سرمایه خود را از دست بدهند. این ضرر موقتی است زیرا قیمت همواره می‌تواند در مسیر مخالف نیز حرکت کند، اما عملا این شرایط همیشه رخ نخواهد داد.

اگرچه بهبودهای مشخصی در حال انجام است، اما حجم معاملات و نقدینگی AMM ها هم‌چنان در مقایسه با صرافی‌های بزرگ متمرکز ناچیز است. ازدحام گس در تابستان سال جاری نشان داده است که بازارسازهای خودکار به سقف استفاده خود رسیده‌اند و راهکارهای مقیاس‌پذیری بهترین برای تسهیل رشد این عرصه نیاز است.

بازارساز خودکار (AMM) در کریپتو چیست؟

وقتی صحبت از تجارت کریپتو می‌شود، اصطلاحات جدید زیادی برای یادگیری وجود دارد. یکی از این اصطلاحات، بازارساز خودکار (AMM) است که اکنون روزانه توسط معامله گران برای انجام معاملات استفاده می‌شود. در این مقاله به معرفی کامل این ابزار جدید در صنعت کریپتو، خواهیم پرداخت.

اقتصاد آنلاین – حسین قطبی؛ درک اینکه چگونه همه چیز در صنعت کریپتو کار می‌کند، ممکن است کمی طول بکشد. این مطمئناً می‌تواند، برای معاملات کریپتو مورد نیاز باشد، زیرا تعدادی ابزار ضروری مختلف با ویژگی‌های اضافی در این مهارت استفاده می‌شوند. یکی از این ابزارها، بازارساز خودکار (Automated Market Makers) است که اکنون روزانه توسط معامله گران برای انجام معاملات استفاده می‎شود. اما بازارساز خودکار چیست و آیا می‌تواند برای شما مفید باشد؟

یکی از آرزوهای کلیدی بسیاری از دارندگان ارزهای دیجیتال، تجارت با اعتماد است. متأسفانه، اشخاص ثالث و مقامات مرکزی می‌توانند، در امور مالی مشکل ساز و وقت گیر باشند، بنابراین خدمات مالی غیرمتمرکز (DeFi) برای حذف این مسائل طراحی شده است. اینجاست که بازارسازان خودکار کمک کننده هستند.

صرافی های غیر متمرکز چگونه کار می‌کند؟ و تفاوت آن با صرافی های معمولی چیست؟

کلاهبرداری به شیوه اسکویید گیم Squid Game؛ کاهش ارزش 99.99 درصدی اسکویید گیم

الزام حضور صرافی‌ها در صنعت ارزهای دیجیتال

ارزروز: بدیهیست که ارزهای دیجیتال هم مانند ارزهای سنتی، نیازمند صرافی ارزهای دیجیتال برای انجام مبادلات هستند. رمزارزها نیازمند بازاری برای خریدوفروش و معامله هستند. در اولین نسل صرافی‌های ارز دیجیتال، صرافی‌های متمرکز، روش انجام تبادلات بسیار ساده و قابل‌درک است. صرافی‌ها سفارش‌های خرید و سفارش‌های فروش کاربران را در قسمتی به‌ نام دفتر سفارشات (Order book) ثبت کرده و آن‌ها را با یکدیگر تطبیق می‌دهند؛ به این ترتیب با واسطه‌گری صرافی‌ها، معاملات میان خریداران و فروشندگان انجام می‌شود. اما در صرافی‌های غیرمتمرکز که به دارایی‌های کاربران دسترسی ندارند.

Automated Market Maker

چگونه می‌توان سفارشات را تکمیل کرد؟ در اینجا روش بازارسازی خودکار (Automated Market Maker) یا بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ به‌اختصار AMM به کار می‌آید. صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز، تحت‌نظارت یک شخص یا گروهی از اشخاص کار می‌کنند. این صرافی‌ها به دارایی کاربران کنترل مستقیم دارند و کاربران برای انجام معاملات مجبور هستند دارایی خود را به کیف پول‌ صرافی واریز کنند. این در حالی است که تمرکزگرایی و دسترسی نهادها به دارایی افراد، خلاف ماهیت ذاتی ارزهای دیجیتال است.

با توجه به این مشکلات، صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال یا همان دکس‌ها (DEX) روی کار آمدند تا بدون الزام کاربران به احراز هویت و بدون نگهداری دارایی‌های کاربران در کیف پول‌های امانی، امکان مبادله بی‌واسطه ارزهای دیجیتال را فراهم کنند. البته در این مطلب قصد نداریم درمورد همه جنبه‌های صرافی‌های غیرمتمرکز صحبت کنیم؛ بلکه تمرکز ما روی یک جنبه است: نحوه تعیین قیمت و تأمین نقدینگی ارزهای دیجیتال در صرافی‌های غیرمتمرکز.

زیان غیردائمی (impermanent loss)

زیان غیردائمی (impermanent loss) در صرافی‌های مبتنی بر AMM چیست؟ بازارسازهای خودکار را به صورت سریع می توان اینگونه عنوان نمود: الگوریتم بازارساز خودکار، در حقیقت جایگزینی برای دفاتر سنتی ثبت سفارشات خریدوفروش است. تا پیش از پیدایش صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر بازارساز خودکار، سفارشات خریدوفروش در پایگاه‌های داده متمرکز صرافی‌ها ثبت می‌شدند و مکانیزمی به نام موتور تطبیق، سفارش‌های خریدوفروش شبیه به هم را به یکدیگر وصل می‌کرد.

به‌عنوان مثال، اگر شما بخواهید ۱ بیت کوین را در قیمت ۱۰٬۰۰۰ دلار خریداری کنید، سفارش خرید خود را در صرافی ثبت می‌کنید. از سوی دیگر فروشندگان بیت کوین نیز سفارشات فروش خود را با قیمت‌های موردنظر خود ثبت می‌کنند و سپس موتور تطبیق صرافی وارد عمل می‌شود. موتور تطبیق، سفارشات خرید و فروش را با هم مقایسه می‌کند و هرگاه دو سفارش (خرید و فروش) با مبلغ یکسانی (مثلاً ۱۰٬۰۰۰ دلار) به ثبت رسیده باشند، معامله را در میان آنها انجام می‌دهد. یعنی بیت کوین‌های فروشنده را به خریدار و دلار‌های خریدار را به فروشنده انتقال می‌دهد.

اما نسل جدید صرافی‌های غیرمتمرکز، به‌طور کلی دفتر سفارشات را از پلتفرم خود حذف کرده و مفهوم بازارساز خودکار را جایگزین آن کرده‌اند. بازارساز خودکار، مجموعه‌ای از چندین قرارداد هوشمند بلاک چینی است که برای هر جفت معاملاتی، نقدینگی لازم را فراهم کرده و بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا، قیمت ارزها را تعیین می‌کند.

جفت‌های معاملاتی مختلف

الگوریتم بازارساز خودکار، برای جفت‌های معاملاتی مختلف، فضایی را تحت‌عنوان استخر نقدینگی ایجاد می‌کند. هر استخر نقدینگی، با واریز مقدار معادلی از جفت‌ارز معاملاتی راه‌اندازی می‌شود. حالا برای انجام یک مبادله، افراد می‌توانند کیف پول خود را به قرارداد هوشمند استخر نقدینگی موردنظر متصل کنند و با واریز یکی از توکن‌ها، مقدار بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ معادلی از توکن دیگر را دریافت کنند. در واقع در این روش، افراد به‌جای آنکه توکن‌های خود را با یکدیگر مبادله کنند، توکن‌ها را با قرارداد هوشمند استخر نقدینگی مبادله می‌کنند.

نسبت توکن‌های موجود در داخل استخر، نشان‌دهنده نرخ عرضه و تقاضای آنهاست. بنابراین، بازارساز خودکار با استفاده از این نسبت، تغییرات قیمت ارزها را در طول زمان محاسبه می‌کند. افرادی که نقدینگی جفت‌ارزهای موجود در استخر‌ها را تأمین می‌کنند، «تأمین‌کننده نقدینگی یا (Liquidity provider)» نامیده می‌شوند. این افراد با قفل‌کردن دارایی‌های خود در استخر، می‌توانند بخشی از کارمزد‌های پرداخت‌شده توسط معامله‌گران را به‌ دست آورند. آنها همچنین هر زمان که بخواهند، می‌توانند دارایی خود را آزاد کرده و از استخر نقدینگی خارج کنند.

بازارساز خودکار

بازارساز خودکار یک الگوریتم ریاضی است که برای معاملات بی‌واسطه در صرافی‌های غیرمتمرکز، بازار ایجاد می‌کند. در اینجا منظور از بازار، شرایطی است که باید مهیا شود تا یک معامله انجام گیرد. این الگوریتم به‌صورت خودکار و با استفاده از مکانیسم عرضه و تقاضا، قیمت دارایی‌ها را تعیین کرده و به کاربران اجازه می‌دهد بدون ثبت سفارش خریدوفروش، و حتی بدون نیاز به طرف مقابل معامله (فروشنده یا خریدار) معاملات خود را انجام دهند.

برای اینکه بتوانید عملکرد بازارسازهای خودکار را بهتر درک کنید، بار دیگر یادآوری می‌کنیم که عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز به سازمان خاصی وابسته نیست. این پلتفرم‌ها در حقیقت قراردادهای هوشمندی هستند که بر روی بلاک چین ثبت و اجرا می‌شوند. بنابراین باید پروتکل مشخصی برای قیمت‌گذاری دارایی‌ها، تأمین نقدینگی و تعدیل آن داشته باشند. این وظیفه برعهده بازارساز خودکار است.

شخص به شخص یا همتا به همتا

اگر نحوه انجام معاملات در نسل‌های اولیه صرافی‌های غیرمتمرکز (مانند بیت شیرز و بایننس دکس) را شخص به شخص یا همتا به همتا (Peer-to-peer) بدانیم، معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر بازارساز، به‌صورت شخص به قرارداد (Peer-to-contract) انجام می‌شود. زیرا کاربران می‌توانند با اتصال کیف پول شخصی خود به پلتفرم صرافی (با حفظ اختیار کامل بر دارایی‌هایشان)، مستقیماً دارایی مورد نظرخود را از یک قرارداد هوشمند بخرند یا به آن بفروشند.

بازارساز خودکار مانند یک ربات است که وظیفه دارد در هر لحظه، قیمت یک ارز را در برابر ارز مقابل آن محاسبه کرده و به شما پیشنهاد دهد. به‌بیان دیگر، وقتی می‌خواهید یک ارز بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ دیجیتال را در ازای ارز دیجیتال دیگری بخرید یا بفروشید، مقدار معادل آن را برای شما تعیین می‌کند. فرمول بازارسازهای خودکار صرافی‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است. برخی از آنها مانند یونی سواپ (Uniswap) و پنکیک سواپ (Pancakeswap) برای این کار از فرمول‌های ساده‌ای استفاده می‌کنند، در حالی که برخی دیگر بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ مانند کرو (Curve) و بَلِنسر (Balancer) فرمول‌های پیچیده‌تری دارند.

شیوه عملکرد بازارسازهای خودکار

تصور کنید که جفت‌ارز ETH/UNI را انتخاب کرده‌اید و می‌خواهید در ازای فروش بخشی از اترهای خود، توکن یونی خریداری کنید. برای این کار باید توکن‌های اتر را به استخر واریز کرده و معادل آن توکن یونی دریافت کنید. در این صورت، حجم اتر موجود در استخر نقدینگی زیاد و حجم یونی موجود در این استخر کم می‌شود. بنابراین طبیعی است که قیمت یونی برای مدتی بالا می‌رود و در عوض، قیمت اتر کاهش پیدا می‌کند. این اتفاق تا جایی ادامه دارد که معاملاتی برعکس معامله شما از سوی دیگران انجام شود و قیمت دوباره به تعادل برسد. البته این اتفاق زودتر از چیزی که تصور می‌کنید می‌افتد؛ چراکه وقتی قیمت یک ارز دیجیتال (یا یک توکن) در یک صرافی کم می‌شود، افراد زیادی به خرید آن تمایل پیدا می‌کنند و قیمت آن دوباره به تعادل می‌رسد.

پس می‌توانیم این‌طور نتیجه‌گیری کنیم:

بازارساز خودکار، بر اساس نسبت وزنی دارایی‌های موجود در استخر، ارزش (یا قیمت) آنها را نسبت به یکدیگر تعیین می‌کند. در پروتکل‌های پیچیده‌تری همچون بَلِنسر (Balancer) که استخر‌های آن به‌جای یک جفت‌ارز شامل سبدی از ارزهاست، نحوه محاسبه این نسبت وزنی تا حدودی پیچیده‌تر است. اما در پروتکل‌هایی مثل یونی سواپ، سوشی سواپ و پنکیک سواپ که از ساده‌ترین شکل بازارساز استفاده می‌کنند، نسبت وزنی ارزها از رابطه x * y = k محاسبه می‌شود.

برای فهم بهتر این مکانیسم، جفت‌ارز ETH/USDT را درنظر بگیرید. اگر تعداد ETH را X، تعداد استیبل کوین USDT را Y و حجم نقدینگی استخر موردنظر را K در نظر بگیریم، در فرمول X * Y = K مقدار K همیشه ثابت خواهد بود. بنابراین پروتکل بازارساز خودکار، قیمت X و Y را به‌گونه‌ای تعیین ‌می‌کند که در فرمول بالا، K ثابت بماند.

استخر نقدینگی

با توجه به آنچه گفته شد، . در بازارساز خودکار نیازی به وجود دو طرف برای معامله نیست و تنها وجود یک فروشنده یا یک خریدار برای انجام معامله کافی است؛ . اما هنوز نیازمند آن هستیم که کسی این بازار را ایجاد کند. مثلاً وقتی که می‌خواهید . اتر خود را در ازای توکن دای (DAI) بفروشید، . قرارداد هوشمندی که طرف معامله شماست باید به اندازه کافی دای داشته باشد . تا بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ به کیف پول شما واریز کند. اینجاست که پای تأمین‌کنندگان نقدینگی به میان می‌آید. نقدینگی بازارسازهای خودکار، از سوی کاربرانی ارائه می‌شود که اصطلاحاً «تأمین‌کننده نقدینگی» (Liquidity Provider یا به‌اختصار LP) نامیده می‌شوند.هر کاربری می‌تواند به میزان دلخواه خود، در تأمین نقدینگی استخر‌ها مشارکت داشته باشد. صرافی‌های مبتنی بر بازارساز، به‌منظور تشویق به تأمین نقدینگی بیشتر، همه یا بخشی از کارمزد مبادلات صرافی را به تأمین‌کنندگان نقدینگی اختصاص می‌دهند.

تأمین نقدینگی در استخر‌ها

فرایند کلی تأمین نقدینگی در استخر‌های بازارساز خودکار به این صورت است: . افرادی که قصد سپرده‌گذاری دارایی‌های خود را دارند، . با توجه به نرخ سود استخر‌های گوناگون، . استخر موردنظر خود را برای تأمین نقدینگی انتخاب می‌کنند. تأمین‌کنندگان نقدینگی، کیف پول خود را به قرارداد هوشمند استخر موردنظر متصل می‌کنند. به این ترتیب، . به قرارداد هوشمند اجازه می‌دهند به مقدار تعیین‌شده از توکن‌ها دسترسی داشته باشد. و از آن برای انجام مبادلات سایر کاربران استفاده کند . سپس مبلغ موردنظر برای تأمین نقدینگی را تعیین کرده و از هریک از جفت توکن موجود در استخر، . به میزان یکسان تأمین نقدینگی می‌کنند.

به‌عنوان مثال اگر بخواهید در استخر ETH/DAI مبلغ ۱ اتر را تأمین نقدینگی کنید، . باید معادل ۱ اتر، . از توکن‌های DAI هم سپرده‌گذاری کنید. بعد از سپرده‌گذاری دارایی‌ها در استخر موردنظر، . قرارداد هوشمند به بازارسازی خودکار یا AMM چیست؟ اندازه سهم افراد از نقدینگی هر استخر، . توکن‌های LP همان استخر را به کیف پول آنها انتقال می‌دهد.

کارمزد مبادله توکن‌ها

کارمزد مبادله توکن‌ها، به‌صورت خودکار به استخر‌های مربوطه واریز می‌شود و کاربران به‌میزان سهمی که از نقدینگی هر استخر دارند، از کارمزدهای جمع‌شده درآمد کسب می‌کنند. در نهایت، تأمین‌کنندگان نقدینگی هر زمان که بخواهند می‌توانند توکن‌هایLPرا به قرارداد هوشمند واریز کرده و توکن‌های سپرده‌گذاری‌شده در استخر را به‌همراه سود حاصل از کارمزدها دریافت کنند. میزان و نحوه توزیع سود حاصل از کارمزد‌ها در میان تأمین‌کنندگان نقدینگی، بسته به مدل اقتصادی طراحی شده برای هر پروتکل متفاوت است. به‌عنوان مثال صرافی یونی سواپ،۰.۳٪از ارزش هر معامله را به‌عنوان کارمزد دریافت کرده و مستقیماً به تأمین‌کنندگان نقدینگی انتقال می‌دهد.

صرافی سوشی سواپ نیز۰.۳٪از هر معامله کارمزد می‌گیرد؛ . اما بخشی از آن را به پلتفرم کشت سود خود اختصاص می‌دهد. از طرفی پلتفرم‌های دیگر ممکن است . برای جذب کاربران بیشتر، . کارمزد کمتری دریافت کنند. مثلاً صرافی پنکیک سواپ،۰.۲٪از ارزش معامله را به‌عنوان کارمزد از معامله‌گران دریافت کرده . و به تأمین‌کنندگان نقدینگی اختصاص می‌دهد. اما همۀ داستان بازارسازهای خودکار و استخرهای نقدینگی این نیست. یکی از خطرات بالقوه برای تأمین‌کنندگان نقدینگی در بازارسازهای خودکار، زیان غیردائمی (impermanent loss) است که در بخش بعد آن را توضیح می‌دهیم.

بازارساز خودکار یکی از مهم‌ترین دستاوردهای امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) است.

اگرچه بازارسازهای خودکار در مقایسه با صرافی‌های دارای دفتر سفارشات محدودیت‌های خاص خود را دارند. و اگرچه کار با آنها به‌ راحتی صرافی‌های سنتی نیست، . اما نوآوری آن‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال بسیار ارزشمند است. نباید فراموش کنیم . که بازارسازهای خودکار هنوز در مراحل ابتدایی توسعه خود هستند. انواعی از این بازارسازها مانند یونی سواپ، . سوشی سواپ و پنکیک سواپ (PancakeSwap) که ما امروزه می‌شناسیم و استفاده می‌کنیم، . معمولاً رابط کاربری زیبا و کاربرپسندی دارند، . اما هنوز هم از نظر قابلیت محدود هستند.

این صرافی‌ها هم مانند هر نوآوری دیگری به زمان احتیاج دارند. تا همه قابلیت‌های خود را به نمایش بگذارند. و به حداکثر پتانسیل خود دست یابند. در آینده‌ای نه‌چندان دور و با پیشرفت هرچه بیشتر این فناوری، . بازارسازهای خودکار طوری طراحی خواهند شد. که علاوه بر کاربرپسندبودن، . کارمزد کمتر و در نهایت نقدینگی بیشتری را برای کاربران دیفای به ارمغان بیاورند.