سرمایه گذاری در اوراق مشارکت
فاطمه شریف نیا / مجله اینترنتی اسرارنامه
اوراق مشارکت در اصطلاح علم اقتصاد، از اوراق بهادار است که توسط دولت، شهرداری، شرکتهای دولتی و خصوصی، برای تأمین اعتبار طرحهای عمرانی در کشور، منتشر میگردد. تهیه ی دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهده ی بانک مرکزی است. طبق دستورالعمل بانک مرکزی، اوراق مشارکت اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز، طرحهای سودآور تولیدی و خدماتی (به استثنای امور بازرگانی)در چارچوب عقد مشارکت مدنی، توسط سازمان جاری منتشر میشود. در هر ورقه ی مشارکت، میزان سهم دارنده ی آن مشخص شدهاست.
مشارکت در امور شهری و در سطح وسیع تر آن کشوری با روش های مختلفی صورت می گیرد که یکی از آنها، انتشار اوراق مشارکت در تامین مالی پروژه های مختلف می تواند باشد.
اوراق مشارکت، نوعی از اوراق بهادار با نام يا بي نامي محسوب می شود که طبق قانون در زمان انتشار به قيمت مشخص، براي مدت زمان معين منتشر مي شود و به سرمايه گذاراني که قصد مشارکت در طرح هاي عمراني، طرح هاي توليدي، ساختماني، خدماتي یا بهداشتی را دارند واگذار مي گردد. دارندگان اوراق مشارکت، در سود حاصل از طرح مربوط شريک خواهند بود که در زمان انتشار توسط بانک کارگزار اعلام شده است.
اين اوراق از سال ۱۳۷۳ با هدف تامین مالي پروژ ه هاي خاص مطرح شد تا از طريق جذب سرمايه هاي موجود و خوابیده در جامعه و هدايت آن به بخش هاي توليدي ضمن مشارکت مردم در این طرح ها و انتفاع آنها از این مشارکت ها و سرمایه گذاری ها، منابع مالی طرح های مورد نظر را نیز تامین کند تا طرح ها زودتر به نتیجه برسد و انتفاع حاصل چند منظوره باشد و در این میان هم سرمایه گذار با مشارکت از طرح های عمرانی از سود سرمایه گذاری بهره ببرد و هم ناشر اوراق منابع مالی خود را از طریق انتشار تامین کند و هم بانک در این طرح ها و سرمایه گذاری ها مشارکت داشته باشد.
مهم ترین خصوصیت این اوراق تضمین پرداخت صددرصدی سود مشارکت آن است، به این معنا که دارندگان اوراق مشارکت، اطمینان دارند که سود مشخص و تضمین شده ی را به عنوان علی الحساب در فواصل زمانی مشخص دریافت می کنند که این فواصل زمانی بین یک ماه یا سه ماه می باشد و در پایان مشارکت نیز بعد از محاسبه ی سود واقعی، تتمه ی سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران واریز خواهد شد و در صورت برآورده نشدن خاستگاه اولیه، هیچ زیانی متوجه سرمایه گذاران نخواهد شد. چون اوراق مشارکت، تضمین پرداخت سود از طرف بانک مرکزی را دارد، بنابراین، هیچگونه ریسکی متوجه سهامدار نمی شود و خریداران اوراق مشارکت با طیب خاطر در این طرح ها مشارکت می کنند و سرمایه های راکد به گردش می افتد و به گردش سرمایه ها یاری می رساند.
اولين اوراق مشارکت انتشار یافته در سال ۱۳۷۳ مربوط به شهرداري تهران است که با هدف نوسازي بافت فرسوده و اجراي پروژه بزرگراه نواب با نرخ سود علي الحساب ۲۰ درصد در سال منتشر شد و در پایان پروژه سود تعلق گرفته نیم % درصد افزایش یافت یعنی به 20.5% رسید.
که به دلیل اطمینان از بازگشت سرمایه و سود حاصل از مشارکت با استقبال بیشتر سرمایه گذاران در طرح ها و مشارکت بیشتر در پروژه های عمرانی و خرید اوراق مشارکت شد و از راکد ماندن سرمایه در بانک ها جلوگیری کرد. روی سخن بیشتر در مورد طرح ها و اوراق مشارکتی است که به نتیجه رسیدند، جدای از طرح هایی که اعتماد سرمایه گذاران را خدشه دار کردند.
اوراق مشارکت در سبزوار نیز بیشتر از طرف ادارات دولتی ارائه شده است مثل طرح های عمرانی شهرداری، اداره آب و فاضلاب سبزوار، مشارکت در پروژه راه آهن و . دیگر ادارات دولتی که بعضی از این سرمایه گذاری ها پایان گرفته و برخی دیگر در حال انجام است. مثل اوراق مشارکت شهرداری برای بهسازی و نوسازی ارگ امیریه که به نظر می رسد از وضعیت خوبی در بازار بورس و خرید و فروش اوراق مشارکت برخوردار است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بورس نیوز، مدیرعامل تأمین سرمایه امید گفت: در راستای توجه به جایگاه خاص ابزارهای مالی اسلامی در تامین مالی شرکت ها و سازمانها، اوراق مشارکت شهرداری سبزوار با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار تهران، با نرخ سود علیالحساب سالانه 21 درصد، سررسید 4ساله و مقاطع پرداخت سود هر سه ماه یکبار به منظور تأمین بخشی از منابع مالی طرح نوسازی بافت فرسوده منطقه امیریه شهرداری سبزوار به ارزشی معادل 700.000 میلیون ریال منتشر گردید
این در حالی است که شاهد بودیم در بازار بورس در چهار روز گذشته برترین تقاضا با در نظر گرفتن ارزش معاملات مربوط به اوراق مشارکت و صکوک بود که در این میان مشارکت شهرداری سبزوار با 68 میلیارد ریال، رتبه نخست را کسب کرد که گویای همین مشارکت ها و انتشار اوراق مشارکت می باشد.
انتشار اوراق مشارکت بالای ۵ سال و سریالی برای تأمین مالی پروژهها
یک تحلیلگر ارشد بازار سرمایه با ارائه پیشنهادی درباره نحوه تأمین مالی پروژهها از طریق بازار سرمایه و پتانسیلهای بالقوه در آن گفت: اوراق مشارکت با سررسید بیش از ۵ سال و به صورت سریال راهگشای مشکل پروژههای بزرگ مالی با در نظر گرفتن دوران بهرهبرداری است. بسیاری از کارشناسان و مسئولان بر لزوم تأمین مالی شرکتها و پروژهها از مسیر بازار سرمایه تأکید میکنند در حالیکه مسائل و مشکلاتی در روند عملیاتی شدن آن وجود دارد، همچنین بسیاری از شرکتها و هلدینگهای بزرگ بورسی حاضر به عرضه مابقی سهام برای جذب نقدینگیهای لازم پروژههای نیمهتمام خود نیستند و متحمل زیانهایی هم میشوند. بر همین اساس در سطح بازار سرمایه، جلسات و نشستهایی میان مدیران ارشد، تأمین سرمایهها، کارگزاریها و مدیران شرکتها و هلدینگها بزرگ بورسی برگزار شده تا از این طریق نقش اصلی بازار سرمایه به عنوان تأمین کننده منابع مالی بر خلاف رویه فعلی، به خوبی ایفا شود. در این باره، سید فرهنگ حسینی، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه معتقد است، در شرایطی که روزانه بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان در بورس اوراق بهادار تهران و بیش از این رقم در بورس کالا معامله میشود، اما بازار بورس اوراق بهادار در تامین مالی طرحها و پروژهها نقش واقعی خود را ایفا نمیکند. وی با بیان اینکه، اکنون هزینه لازم برای ساخت یک پروژه نیمه تمام فولادی یا پتروشیمی در حدود گردش مالی یک روز بورس تهران است، گفت: در این باره، تحرکی برای انتقال منابع از بازار ثانویه به بازار اولیه وجود ندارد. حسینی تأکید کرد: از سوی دیگر تجارب موفق و بازدهی فوق العاده شرکتهایی مانند سرمایهگذاری معادن و فلزات، سرمایهگذاری امید، سرمایه گذاری غدیر، سرمایهگذاری صندوق بازنشستگی و برخی زیرمجموعه های تامین اجتماعی و پترول با حضور و سرمایهگذاری شرکتهای فوق در بازار اولیه محقق شده است. وی با تأکید بر اینکه تامین مالی یکی از مهمترین مشکلات در ساخت پروژهها و طرحهای نیمه تمام از جمله طرحهای هفت گانه فولادی، طرحهای استانی پتروشیمی و بسیاری از پروژههای نفت، گاز و پتروشیمی است، گفت: عدم تأمین مالی به موقع و کافی سبب طولانی شدن دوره ساخت، افزایش هزینههای ساخت و از دست دادن فرصتها از جمله بهرهبرداری از میادین مشترک گازی پارس جنوبی یا وارد آوردن هزینه واردات فولاد به کشور میشود. تحلیلگر ارشد کارگزاری تامین سرمایه نوین،با اشاره به اینکه در شرایط تحریم و عدم ارائه فاینانس خارجی، بسیاری از پروژهها دچار رکود شده است، خاطرنشان کرد: حال آن که با توجه به لزوم درون زا بودن تولید در اقتصاد مقاومتی، اتکا و تامین منابع مالی از محل داخلی لازم است. حسینی افزود: با توجه به حجم ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار میلیارد تومانی نقدینگی کشور، لزوم بهرهگیری کارا و مؤثر از این منابع در جهت تولید ضروری به نظر میرسد، از سوی دیگر، در شرایط فعلی، خصوصیسازی در بورس و بازارهای مالی به واگذاری شرکتهای بورسی به شرکتهای فعال و سودآور محدود شده است که این موضوع مشارکت واقعی در اقتصاد را کاهش میدهد. وی با بیان اینکه، لازم است تا سرمایهگذاران از مراحل اولیه امکان سرمایهگذاری را دارا باشند، گفت: در این شرایط بایستی میان پروژهها و تامین مالی تعادل و توازنی ایجاد شود. وی درباره میزان استقبال از اوراق مشارکت دولتی، تصریح کرد: اوراق مشارکتهای ۲۰% دولتی عمدتا با اقبال سرد بازار روبهرو میشوند،باز خرید اوراق مشارکت در زمان کوتاهی پس از سررسید بر کارآیی اوراق مشارکت به عنوان ابزار تامین مالی بلندمدت تردید ایجاد میکند. حسینی در این باره، افزود: اوراق مشارکت در دوران ساخت به فشار سنگین نقدینگی ناشی از پرداخت بهرههای دوره بر شرکتها منجر میشود که نهایتا توجیه پذیری انتشار اوراق مشارکت را از بین میبرد. این کارشناس بازار سرمایه با ارائه راهکاری، تأکید کرد: در این حالت، لازم است تا امکان انتشار اوراق بدون کوپن(و با بهره بیش از بهره فعلی اوراق مشارکت و لحاظ نمودن بهره مرکب) و بازار سرمایه گذاری در اوراق مشارکت ثانویه آن فراهم شود، تا تامین مالی بلندمدت برای ساخت پروژهها میسر شود؛ همچنین اوراق به صورت بلندمدت بیش از ۵ سال منتشر شود چراکه با توجه به زمان ۳ تا ۵ سال ساخت، فرصت کافی در دوران بهرهبرداری وجود ندارد و شرکتها در بیشتر مواقع در پیش از زمان بهرهبرداری یا اوایل آن با سررسید شدن اوراق مشارکت مواجه میشوند. وی ادامه داد: اوراق مشارکت با سررسید بیش از ۵ سال و به صورت سریال راهگشای این مشکل است، مزیت سریال بودن سبب میشود تا شرکت در یک زمان مشخص نیازمند پرداخت نقدینگی سنگینی به دارندگان اوراق نباشد و در طول زمان اقدام به بازپرداخت میکند، از سوی دیگر، نگرانی سرمایهگذاران و سهامداران خرد از عدم تکمیل پروژه در زمان مقرر برطرف میشود. حسینی درباره راهکارهای جلوگیری از عدم تکمیل پروژهها، تصریح کرد: این مسئله در مواردی از جمله تاخیر تامین مالی یا برآورد ناصحیح از هزینه های ساخت یا عدم استفاده از پیمانکار متخصص رخ میدهد، ساختار اوراق استصناع و حضور ناظر و ضامن ساخت در کنار سایر ارکان اوراق استصناع میتواند منجر به ساخت شرکت در زمان مقرر شود. با این حال ناظر و ضامن ساخت در پذیرهنویسی سرمایه شرکتها نیز میتواند منجر به اقبال سرمایهگذاران شود. این تحلیلگر ارشد بازار سرمایه از راهکارهای دیگر برای جذابیت اوراق، ایجاد مشارکت در دوران بهره برداری دانست و افزود: این مسئله بدین معناست که تا زمان مشخصی از زمان بهره برداری، خریدار یا دارنده اوراق در درصدی از سود شرکت مشارکت داشته باشد یا ارائه اوراق قابل تبدیل به سهام، یا حتی ارائه حق خرید (وارانت) میتواند انگیزه سرمایه گذاران را برای خرید اوراق مشارکت پروژهها افزایش دهد.
اوراق مشارکت رهنی
علیرضا صالحی/ قاضی بازنشسته دادگاه تجدیدنظر استان تهران و وکیل پایه یک دادگستری در ادامه بحث مربوط به بورس اوراق بهادار در یادداشت قبل (۱۰ / ۸ / ۹۹) به تشریح اوراق مشارکت بهطور عام پرداختیم. در این یادداشت، به اوراق مشارکت رهنی میپردازیم.
اوراق مشارکت رهنی، نوعی اوراق مشارکت است که به منظور مشارکت اشخاص در خرید تسهیلات رهنی، از سوی ناشر این اوراق منتشر میشود. برخلاف اوراق مشارکت عادی، دارندگان اوراق مشارکت رهنی برای اجرای یک طرح و پروژه تولیدی یا عمرانی سرمایهگذاری و مشارکت نمیکنند بلکه موضوع مشارکت آنها خرید تسهیلات رهنی از یک بانک یا موسسه مالی و اعتباری است. در نظام بانکداری بدون ربا، حجم عمده تسهیلات بانکها در قالب قراردادهای مشارکت، مضاربه، جعاله، سرمایه گذاری در اوراق مشارکت فروش اقساطی و. ، به مشتریان اعطا میشود. در این راستا اوراق مشارکت رهنی، از یک سو ساز و کاری برای فروش مطالبات وثیقه دار بانکها در بازار سرمایه و سرمایه گذاری در اوراق مشارکت جذب نقدینگی از این بازار برای تامین منابع مورد نیاز بانکها به منظور اعطای تسهیلات به دیگر مشتریان و پاسخگویی مثبت به متقاضیان دریافت تسهیلات به ویژه در بخش مسکن هستند و از سوی دیگر، این اوراق ابزار مفیدی برای ناشران آنها است تا بتوانند با انتشار و عرضه چنین اوراقی بخشی از سرمایهها و پساندازهای اشخاص علاقه مند به سرمایهگذاری در بورس را جذب کرده و حجمی از نقدینگی استفاده نشده جامعه را به سوی فعالیتهای تولیدی و خدماتی سوق دهند. تشویق مردم به سرمایهگذاری در بورس، در واقع اعمال سیاستی اقتصادی در جذب نقدینگی مردم برای کنترل و مهار تورم و جلوگیری از سرمایهگذاری در بخشهای غیر تولیدی مانند معاملات خودرویی، سکه و ارز است. به هر حال در تحقق فرآیند انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی، بانک یا موسسه مالی و اعتباری بهعنوان بانی و طلبکاری که حاضر به فروش یا واگذاری بخشی از مطالبات رهنی خود است از یک طرف، و شرکت یا موسسه واسط (یک شرکت سرمایهگذار) بهعنوان ناشر اوراق به علاوه صاحبان پسانداز و سرمایهگذارانی که اوراق مشارکت رهنی عرضه شده را خریداری میکنند در طرف دیگر قرار دارند. علاوهبر سه طرف یاد شده، براساس قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت و آییننامه اجرایی آن، اشخاص دیگری نیز بهعنوان عامل، امین و ضامن در فرآیند انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی ایفای نقش میکنند. بانک بخشی از مطالبات ناشی از اصل و سود تسهیلات فروش اقساطی رهنی خود را به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی آن به شرکت سرمایهگذاری (یا ناشر اوراق بهادار) میفروشد. در واقع، با کسر درصدی از ارزش مطالبات مدت دار، آنها را نقد میکند.ناشر نیز به اتکای توافق مقدماتی با بانک، ابتدا با انتشار و عرضه این اوراق به جمعآوری وجوه از پذیره نویسان این اوراق اقدام و سپس از طرف آنان اقدام به خرید دین (مطالبات رهنی) از بانک میکند.
شرایط ماهوی انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی عبارتند از:
۱ - واقعی بودن دین یا دیون موضوع مشارکت، فرآیند عملیات انتشار اوراق بهادار و انجام معاملات مربوط، باید به گونهای طراحی شود که از خرید و فروش اسناد صوری و غیر واقعی اجتناب شود. ۲ - مشارکت ناشر در خرید دین از بانک طلبکار. ۳ - تحقق شراکت مدنی میان خریداران اوراق مشارکت رهنی با امتزاج وجوه حاصل شده از فروش اوراق و اعطای وکالت به ناشر، برای خرید دین یا دیون موضوع مشارکت. ۴ - خرید نقدی دیون از بانک طلبکار به منظور اجتناب از معامله بیع دین به دین. از این رو شرکت سرمایهگذار یا ناشر نمیتواند قبل از انتشار اوراق و جمع آوری وجوه، اقدام به خرید نسیه کند، بلکه باید بعد از تفاهم بانک با شرکت سرمایهگذار و تعیین نوع و مقدار دیون مورد معامله و تعیین نرخ تنزیل و دیگر متغیرهای موثر، شرکت سرمایهگذار، اقدام به انتشار اوراق بهادار کرده و با وجوه حاصل شده از واگذاری اوراق، اقدام به خرید دین مورد نظر کند. ۵ - پوشش ریسک این اوراق و اطمینان از وصول دیون از طریق انتقال اسناد و وثایق رهنی از سوی بانک فروشنده دیون به شرکت ناشر اوراق و همچنین، تعهد و ضمانت بانک فروشنده دیون بهصورت شرط ضمن عقد قرارداد مبنی بر اینکه چنانچه به هر دلیلی بدهکاری بدهی خود را نپردازد، بانک بدهی مزبور را خواهد پرداخت و نیز اینکه قرار دادن بخشی از مطالبات تنزیل نشده بانک نزد شرکت ناشر، بهعنوان وثیقه یا وجه التزام با قید وکالت در وصول است تا شرکت ناشر بتواند از محل وصول آنها مطالبات غیر قابل وصول را جبران کند.
منبع: مباحثی از حقوق تجارت، آقای دکتر ابراهیم عبدی پور، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
پینوشت: مطالب ستون بایستههای حقوق در بازرگانی شنبه هر هفته در صفحه ۵ چاپ میشود.
تحلیل و رتبه بندی ریسک های اوراق مشارکت ارزی در بازارهای ثانویه
اوراق مشارکت ارزی جهت تجهیز و تامین مالی از بازارهای بین المللی برای طرح های زیربنایی و توسعه ای اولویت دار کشور توسط دولت و به ارز خارجی صادر و برای مدت معین منتشر می شود. نظر به ممنوعیت ربا و ضرورت استفاده از ابزارهای مالی مطابق با شریعت اسلام، این اوراق تلاشی در جهت ایجاد و توسعه بازارهای بین المللی مالی و جذب سرمایه خارجی می باشد.
با توجه به شرایط حاکم بر روابط بین المللی کشور و عدم تمایل گسترده سرمایه گذاران خارجی به سرمایه گذاری مستقیم در ایران، شناسایی جوانب مختلف این اوراق می تواند افزون بر جذب ارزهای سرگردان در کشور و جلوگیری از نوسان در بازار ارز با اقبال سرمایه گذاران خارجی نیز مواجه شود. در این مقاله، با استفاده از روش تحلیلی ‐ توصیفی و با استفاده از منابع معتبر، ریسک این اوراق تحلیل می شود و سپس با استفاده از روش AHP گروهی و انجام مطالعات میدانی، انواع ریسک ها با در نظر گرفتن دو معیار احتمال وقوع و شدت (میزان تاثیر) رتبه بندی و راهکارهایی برای کاهش ریسک اوراق ارائه می شود. نتایج بیانگر اولویت ریسک های سیستماتیک بوده و ضرورت توجه به ساختار اقتصادی کشور را مشخص می سازد.
فروش ۸۰ هزارمیلیارد ریال اوراق مشارکت شهرداریها در راستای تامین مالی پروژههای شهری
به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی بانک شهر، سید عبداله سجادی با اعلام این خبر و با تاکید بر نقش حمایتهای مدیرعامل بانک شهر و همکاری موثر بانک و شهرداریها در تحقق این امر افزود: این حجم از اوراق توسط بانک مربوط به ۱۹ طرح اقتصادی بوده، که قطعا خواهد توانست نقش موثری در تامین مالی طرحهای بزرگ عامالمنفعه در سراسر کشور داشته باشد.
وی با اشاره به نقش بیبدیل بانک شهر در توسعه، عمران آبادانی شهرهای طی بیش از یک دهه حضور در شبکه بانکی، تصریحکرد: این بانک همانند سالهای گذشته با انتشار و قبول ضمانت اوراق مشارکت پروژههای شهری همانند: توسعه خطوط قطار شهری، خرید اتوبوس، احیاء بافت فرسوده و . بار دیگر به حمایت مدیریت شهرها در تحقق اهداف خود و حل مشکلات و معضلات شهری پرداخته است.
سجادی ادامه داد: این اوراق برای اجرای طرحهای شهری 9 کلانشهر تهران، مشهد، قم، شیراز، اصفهان، تبریز، کرج، اهواز و کرمانشاه است و بانک شهر مجموعا برای ۱۹پروژه به میزان ۸۰ هزارمیلیارد ریال اوراق مشارکت به فروش میرساند.
معاون سرمایهگذاری و امور شرکتهای بانک شهر گفت: از کل ۸۰ هزار میلیارد ریال پیشبینی شده، ۵۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای طرحهای توسعه قطار شهری هشت کلانشهر شامل شهرداری تهران ۱۵هزار میلیارد ریال، شهرداری مشهد ۸۵۰۰ میلیارد ریال، شهرداری شیراز ۸۰۰۰ میلیارد ریال، شهرداری قم ۶۰۰۰میلیارد ریال، شهرداری اصفهان۵۵۰۰ میلیارد ریال، شهرداری تبریز ۵۰۰۰ میلیارد ریال، شهرداری کرج ۴۰۰۰میلیارد ریال و شهرداری کرمانشاه ۲۵۰۰ میلیارد ریال تخصیص یافته است.
سجادی عنوان کرد:۲۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیز برای طرحهای توسعه اتوبوسرانی ۹ کلانشهر مذکور تخصیص یافته است و ان شاالله شاهد اثرات مستقیم این مهم در بهبود حملونقل عمومی شهروندان خواهیم بود.
معاون سرمایهگذاری و امور شرکتهای بانک شهر با تاکید بر نقش موثر این اوراق در پیشبرد اهداف شهرداریها برای به سرانجام رساندن پروژههای شهری، خاطر نشان کرد: انتشار اوراق مشارکت، قطعا خواهد توانست نقش ویژهای در توسعه خدمات شهری و رفاه شهروندان داشته باشد.
دیدگاه شما