سرمایه گذاری در بازار مالی بورس کالا

بورس کالا و انرژی

بورس کالا بازاری است که معاملات آن به جای سهام شرکت‌ها، روی کالاها انجام می‌شود. البته هر نوع کالایی امکان ورود به این بازار را ندارد و عموما کالاهای خام و فراوری نشده در بورس کالا عرضه می‌شوند. این بازار از چهار بازار فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی تشکیل شده است. از جمله کالاهایی که در این بازار عرضه می‌شوند، می‌توان به سیمان، شمش طلا، مس، قیر، خودرو و . اشاره کرد..

خدمات کارگزاری آگاه در بورس کالا

• قرار دادن اطلاعات کاملی از کالا در اختیار کاربران پس از عرضه هر محصول
• آموزش نحوه خرید در بورس کالا به صورت کامل و مشاوره برای تعیین قیمت خرید محصولات به کاربران
• تحلیل بازارهای داخلی و جهانی در بازه‌های زمانی مختلف
• برآورد میزان تقاضا، روند قیمتی بازار و اطلاع‌رسانی در این زمینه

بورس انرژی

بورس انرژی هم بخشی از بورس کالا به حساب می‌آید. در این بازار حامل‌های انرژی و اوراق بهادار آن‌ها مانند نفت و مشتقات آن، برق، گاز، زغال‌سنگ، محصولات پتروشیمی و. معامله می‌شوند. بورس انرژی ایران در سال 1391 با هدف ارزش‌گذاری صحیح و تعیین قیمت منصفانه و از بین رفتن انحصار این بازار تشکیل شد. در بازار جهانی امکان معامله در بورس انرژی برای افراد حقوقی و حقیقی فراهم است اما در ایران تنها افراد حقوقی می‌توانند در این معاملات شرکت کنند.

خدمات کارگزاری آگاه در بورس انرژی

• ارائه خدمات عرضه و پذیرش شرکت‌ها
• برگزاری دوره‌های آموزشی بورس انرژی برای کاربران
• ارائه خدمات مشاوره‌
• پشتیبانی سفارشات خرید و فروش کاربران
• استفاده از ابزارهای متنوع تامین مالی برای ذی‌نفعان

آدرس دفتر مرکزی

تهران- خیابان نلسون ماندلا(آفریقا)- بالاتر از میرداماد- بن بست پیروز - پلاک 13

لاماری ایما را تا چه قیمتی در بورس کالا بخریم؟

سه شنبه 22 شهریور ماه در نخستین عرضه محصولات سایپا در بورس کالای ایران، 200 دستگاه شاهین عرضه می شود. براساس اطلاعیه عرضه بورس کالای ایران، 200 دستگاه خودروی شاهین روز سه شنبه 22 شهریور ماه در بورس کالای ایران عرضه می شود.

لاماری ایما را تا چه قیمتی در بورس بخریم؟

خودروی لاماری در روز یکشنبه 1 آبان 1401 قرار است در بورس کالا برای عموم عرضه می شود.
با توجه به رقابتی بودن سفارش گذاری، یک پرسش مهم این است که تا چه قیمت رقابت برای خرید این خودرو صرفه اقتصادی خواهد داشت؟
در اطلاعیه منتشر شده، قیمت پایه خودرو لاماری ایما 981 میلیون تومان می باشد.
علاوه بر قیمت پایه کارخانه، هزینه های دیگری به قیمت های فوق برای خریدار افزوده خواهد شد. این هزینه ها عبارتند از: اعم از مالیات و هزینه عوارض، شماره گذاری و بیمه و . که به شرح زیر است:
1) 9 درصد مالیات بر روی قیمت فروش
2) حدود 24.7 میلیون تومان
با در نظر داشتن این هزینه ها و قیمت این خودرو در بازار آزاد، خرید با قیمت پایه در بورس کالا حاشیه سودی معادل جدول زیر خواهد داشت

از آنجا که قیمت بازار آزاد از قیمت بورس کالا فاصله دارد به احتمال زیاد تقاضا برای لاماری در قیمت های بالاتر از پایه شکل خواهد گرفت. باتوجه به فاصله قیمتی کارخانه و بازار آزاد، احتمال شکل گیری رقابت برای خرید لاماری وجود دارد.درصورت شکل گیری رقابت و افزایش قیمت پایه به میزان 20 درصد، حاشیه سود خریداران به شرح زیر خواهد بود:

نهایت رقابتی که می تواند برای خرید لاماری در بورس کالا شکل بگیرد ، 33% درصد است. در این درصد رقابت خریداران هیچ سودی نسبت به قیمت بازار آزاد نخواهند کرد.:

زمان تحویل خودرو لاماری به خریداران در بورس کالا

با توجه به اعلام شرکت آرین پارس موتور موعد تحویل خودروی لاماری ایما به خریداران در بورس کالا 10 دی 1401 خواهد بود.

دیگر شرایط خرید لاماری ایما در بورس کالا

هر کد ملی صرفا مجاز به ثبت سفارش روی یکی از کدهای عرضه شده در تاریخ عرضه و برای یک دستگاه خودرو است و صدور سند و شماره گذاری خودرو فقط به اسم شخص خریدار خواهد بود.

در مشخصات خودروهای عرضه شده اشاره شده که خریداران جهت تحویل خودرو باید یکی از نمایندگی های مجاز آرین پارس موتور را مطابق لیست پیوست انتخاب کنند.

خریداران ملزم به ایجاد و تکمیل پروفایل شخصی و واریز وجه هزینه‌های زیر همزمان با تسویه اصل مبلغ از طریق وب گاه sales.lamari.ir هستند.

بورس کالا چیست | چگونه وارد بورس کالا شویم؟

بازار بورس ایران به چهار دسته تقسیم می شود. بورس کالا یکی از انواع بازارهای موجود در بازار بورس ایران به شمار می رود. دسته بندی بازار بورس شامل موارد زیر است :

در جهان، بازار بورس ارز هم وجود دارد که در آن ارز کشورهای خارجی معامله می شود. این در حالی است که در ایران معاملات ارز، خارج از بورس و در صرافی ها انجام می شود.

در این مقاله شما را با بورس کالا و سازوکارهای آن آشنا می سازیم.

تاریخچه بازار بورس کالا در ایران

دولت و مجلس شورای اسلامی با هدف ایجاد بازاری شفاف برای کالاهای اساسی و مواد اولیه واسطه ای بازار بورس کالا را ایجاد کردند. در این بازار سرمایه گذاری در بازار مالی بورس کالا علاوه بر سهولت در معاملات، قیمت کالاهای نام برده نیز مشخص می گردد.

در واقع بازار بورس کالا برای رفع برخی ناکارآمدی های بازار سنتی و همچنین غلبه بر نوسانات کاذب، عدم شفافیت لازم در کشف ارزش ذاتی یک سهم و نبود تضمین های کافی به معامله گران بوجود آمد.

سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران به عنوان اولین بازار بورس کالا در ایران در سال 1382 فعالیت خود را آغاز نمود. پس از آن سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در سال 1383 شروع به کار کرد. با تصمیم شورای عالی بورس در سال 1384، بازار بورس فلزات و کشاورزی با یکدیگر ادغام شده و تحت عنوان بورس کالا به فعالیت خود ادامه دادند. دکتر سید ابراهیم عنایت یکی از بنیانگذاران بازار بورس کالا و همچنین از پیشکسوتان بازار سرمایه در ایران می باشند.

اغلب کالاهای مورد معامله در بازار بورس کالا ، کالاهای خام و فرآوری نشده هستند. از جمله این کالاها می توان به: زعفران، گندم، برنج، فلزات، پنبه، ذرت، پسته، محصولات شیمیایی، محصولات حوزه پتروشیمی و نفتی، کانی های فلزی و … اشاره نمود. در واقع بازار بورس کالا پل ارتباطی میان خریداران و فروشندگان این محصولات به شمار می رود.

بورس کالا ( Mercantile Exchange )

به بیان ساده بورس کالا ، بازاری منسجم است که فروشندگان کالاهای خود را در آن عرضه می نمایند. کالاهای عرضه شده توسط کارشناسان مربوطه قیمت گذاری می شوند. هدف از تشکیل این بازار، ایجاد سازوکاری مناسب برای انجام معاملات و همچنین حذف نقص ها و کاستی های بازار سنتی می باشد. فعالان این بازار به دو گروه تقسیم می شوند:

1- تولیدکنندگان و عرضه کنندگانی که تمایل دارند از نوسانات قیمت موجود در بازار در امان باشند.

2- افرادی که برعکس گروه اول، از نوسانات موجود در قیمت بازار استقبال نموده و از این طریق سود کسب می نمایند.

مزایای تشکیل بازار بورس کالا

• کنترل و انتقال ریسک موجود در بازار
• فراهم سازی بستری مناسب جهت انجام معاملات به صورت خودکار و نظام مند
• مشخص بودن مبدأ و خصوصیات کامل کالاهای مورد معامله
• کشف قیمت به صورت شفاف از طریق حراج حضوری، حذف رانت و مقابله با فساد موجود در بازار معاملات
• ضمانت کیفیت کالاها از طریق پذیرش کالا منوط به دارا بودن استانداردهای تعیین شده
• حذف بخش بزرگی از هزینه های مربوط به انجام معاملات از طریق تشکیل بازاری مستقل و بدون واسطه
• فراهم سازی ابزارهای مالی مناسب جهت انجام معاملات نقدی و آتی کالا

انواع بازارها در بورس کالا

بازار بورس کالا بر اساس انواع کالاهایی که در آن عرضه می شوند، تقسیم بندی می شود. در ادامه هر کدام را به صورت مفصل شرح خواهیم داد.

1. بازار فیزیکی

در بازار فیزیکی، کالاهای فیزیکی و مشهود مورد معامله قرار می گیرد. در واقع عملکرد این بازار تا حدودی شبیه به بازارهای سنتی است، با این تفاوت که بازار فیزیکی سازوکارهای اختصاصی و پیشرفته تری دارد. از جمله تفاوت های بازار فیزیکی و بازار های سنتی می توان به شفافیت بالای سطوح قیمتی و حجم معاملات بسیار زیاد در بازار فیزیکی اشاره نمود.

چهار گروه اصلی کالایی در بازار فیزیکی مبادله می شوند که عبارتند از:

• محصولات کشاورزی: این محصولات شامل: گندم، ذرت، جو، پسته، برنج، جوجه، تخم مرغ، شکر، عدس، روغن خام، مرغ منجمد، زعفران و . می باشد.
• محصولات شیمیایی و پتروشیمی: این محصولات شامل: محصولات شیمیایی (اوره، بنزین، اسید استیک و . ) و محصولات پلیمری (پلی پروپن، پلی اتیلن، پلی استراین و . ) می باشد.
• محصولات صنعتی و معدنی (کانی های فلزی): این محصولات شامل : آلومینیوم، مس، سرب، فولاد، روی و . می باشد.
• فرآورده های نفتی: این محصولات شامل : روغن، گوگرد، قیر، عایق رطوبتی و . می باشد.

بازار فیزیکی و قراردادهای مرتبط با آن

قراردادهای مورد استفاده در بازار فیزیکی شامل موارد زیر است:

قرارداد نقدی (تحویل فوری)

در این قرارداد، طرفین ملزم هستند به مدت 72 ساعت وجه و کالا را مبادله نمایند. به این صورت که خریدار کل مبلغ قرارداد و کارمزد آن را به صورت نقد پرداخت نموده و در مقابل کالای خریداری شده را از فروشنده دریافت می نماید.

قرارداد نسیه

در این قرارداد، خریدار، کالا را حداکثر تا 72 ساعت دریافت و بهای آن را در آینده پرداخت می نماید.

قرارداد معاوضه

در این قرارداد، دارایی در مقابل دارایی دیگر مورد معامله قرار می گیرد. به عنوان مثال طرفین معامله توافق می نمایند تا بهای برنج خریداری شده را با ذرت پرداخت نمایند.

قراداد سلف

در این قرارداد، خریدار ملزم به پرداخت کامل بهای کالای خریداری شده می باشد و در آینده آن را تحویل می گیرد. در واقع فروشنده کالا به منظور تأمین منابع مالی مورد نیاز خود، کالا را پیش فروش نموده است. این قرارداد درست برعکس قرارداد نسیه می باشد.

2. بازار فرعی

معاملات بازار بورس کالا به طور کلی در سه تابلوی اول، دوم و فرعی طبقه بندی می شوند. این دسته بندی بر اساس درجه نقدشوندگی سهام شرکت های حاضر در این بازار صورت می گیرد. تابلوهای اول و دوم در دسته تالار اصلی و تابلوی فرعی در دسته تالار فرعی قرار می گیرد.

بازار فرعی به لحاظ سازوکارهای عملیاتی مانند بازار فیزیکی است و ماهیت اصلی آن ها تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد. تنها وجه تمایز این دو بازار گسترده تر بودن اقلام کالایی موجود در بازار فرعی نسبت به بازار فیزیکی می باشد.

به عبارت دیگر، علاوه بر اموال غیر منقول، کالاهایی که شرایط پذیرش در بازار فیزیکی را ندارند، در بازار فرعی مورد معامله قرار می گیرند. برای پذیرش کالا در این بازار کافی است شرایط زیر احراز گردد:

• عدم وجود ممنوعیت و محدودیت به لحاظ قانونی در معامله کالا
• بررسی و احراز مشخصات و شرایط کالا و همچنین انطباق کالا با شرایط اعلام شده در اطلاعیه های مربوط به عرضه در بورس
• تأمین وثیقه های لازم از سوی عرضه کننده کالا نزد اتاق پایاپای به منظور تضمین تحویل کالا

3. بازار مشتقه

بازار مشتقه، بازاری است که در آن بر حسب نیاز سرمایه گذاران روش جدیدی برای انجام معاملات بوجود آمده است. در این بازار، اوراق مشتقه مورد معامله قرار می گیرند. اوراق مشتقه، اوراقی هستند که براساس دارایی پایه مانند: محصولات کشاورزی، شیمیایی، طلا و . ارزش گذاری می شوند.

فرایند انجام معاملات در بازار مشتقه به این صورت است که ابتدا یک دارایی مشخص به عنوان دارایی پایه در نظر گرفته می شود و سپس قیمت معاملات از قیمت دارایی مشتق می گردد. به عبارت دیگر در این بازار، قراردادها براساس کالای پایه در نظر گرفته شده برای انجام معامله تنظیم می گردند. دارایی پایه می تواند سکه، زعفران، پسته، زیره، فرآورده های نفتی و انواع محصولات ارزشمند دیگر باشد.

بازار مشتقه و قراردادهای مرتبط با آن

در بازار مشتقه، از دو نوع قراردادهای آتی و اختیار معامله استفاده می شود.

قرارداد آتی

این قرارداد، بر پایه توافق طرفین بر خرید و فروش دارایی ها در سررسید مشخص و با قیمت معین صورت می گیرد. به عبارت دیگر در قرارداد آتی، فروشنده ملزم است تا در سررسید تعیین شده، مقدار مشخصی از کالا را به قیمت معلوم بفروشد، در مقابل خریدار نیز مکلف به خرید با توجه به شرایط تعیین شده از قبل می باشد.

طرفین معامله جهت خودداری از فسخ قرارداد، وجهی را به صورت شرط ضمن عقد به عنوان ضمانت نزد اتاق پایاپای به تعهد می گذارند. طرفین متعهد می شوند تا متناسب با نوسانات قیمت، وجه تضمین شده را تعدیل نمایند. اتاق پایاپای به عنوان نماینده می تواند بخشی از آن را تحت عنوان اباحه (اجازه تملک) تصرف در اختیار فرد ذینفع قرار دهد.

طرفین قرارداد می توانند با منعقد نمودن قرارداد صلح در میان خود قبل از سررسید تعیین شده، قرارداد را لغو نمایند. لازمه این امر جایگزین نمودن فردی دیگر به جای هر یک از طرفین می باشد. همه قراردادها در سررسید معین شده تسویه می گردند.

قرارداد اختیار معامله

در این قرارداد، هر یک از طرفین می توانند اختیار خرید یا فروش را از طرف دیگر خریداری نمایند.

این قرارداد به دو دسته قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می شود.

• قرارداد اختیار خرید: در این قرارداد، اختیار یا حق خرید میزان مشخصی از کالا با قیمت معین و منطبق با استانداردهای بازار بورس توسط عرضه کننده کالا و در زمان مشخص شده به طرف دیگر قرارداد واگذار می گردد. این امر بدون الزام طرف مقابل به خرید صورت می گیرد.
• قرارداد اختیار فروش: در این قرارداد برعکس قرارداد خرید، اختیار فروش میزان مشخصی کالا به طرف دیگر واگذار می گردد. این امر بدون الزام طرف مقابل به فروش صورت می گیرد.

4. بازار مالی

بازار مالی با هدف جذب و سازماندهی هر چه بهتر سرمایه های سرگردان موجود در دست سرمایه گذاران ایجاد شده است. این بازار با گردآوری و جهت دهی مناسب این سرمایه ها قسمتی از نیاز مالی بازار بورس کالای کشور را تامین می نماید. ابزارهای مختلفی در بازار مالی وجود دارد که با توجه به نوع کالاهای مورد معامله و شرایط بازار با یکدیگر تفاوت دارند.

بازار مالی و قراردادهای مرتبط با آن

قرارداد سلف موازی استاندارد

این قرارداد همانند قرارداد سلف می­ باشد، با این تفاوت که در این قرارداد سرمایه گذاری در بازار مالی بورس کالا خریدار می تواند پیش از سررسید، قرارداد را به شخص دیگری واگذار نماید. در قرارداد سلف موازی استاندارد، ابتدا در بازار اولیه، دارایی های پایه مطابق با استانداردهای تعیین شده عرضه می شود و سپس توسط خریداران مورد معامله قرار می گیرد.

خریداران با تسویه قرارداد با فرد فروشنده، معادل دارایی خریداری شده را در بازار ثانویه به شکل سلف موازی استاندارد عرضه می نمایند. در معاملات این قرارداد برخلاف معاملات آتی، اهرم و فروش استقراضی وجود ندارد.

گواهی سپرده کالایی

گواهی سپرده کالایی، اوراق بهاداری است که نشان دهنده مالکیت دارنده آن بر مقدار مشخصی از کالا می باشد. پشتوانه این اوراق، قبض یک انبار استاندارد است که توسط انبارهای مورد تایید بازار بورس صادر می‌گردد. از جمله کاربردهای این اوراق بهادار، ایجاد پشتوانه ای محکم و ضمانت به منظور دریافت تسهیلات از نظام بانکی و انجام معامله در بازار بورس کالا می باشد.

صندوق های کالایی (ETC)

صندوق کالایی قابل معامله (ETC) در نتیجه تلاش بورس کالا در زمینه طراحی ابزاری نوین برای انجام معاملات ایجاد شده است. سرمایه گذاران با خرید اوراق مربوط به این صندوق ها و بدون نیاز به خرید و نگهداری مستقیم کالای مورد نظر خود، از مزایای معاملات آنها بهره مند می گردند. از جمله مزایای این صندوق ها می توان به تنوع سبد کالا و همچنین حفظ دارایی در مقابل تورم اشاره نمود.

نحوه دریافت کد بورسی کالا

کدهای معاملاتی موجود بازار مالی به سه دسته تقسیم می شوند:

• کد معاملاتی عام: این کد برای معامله گروه یا کالایی خاصی نمی باشد. دارندگان آن می توانند تمامی کالاهای موجود در بازار را خرید و فروش نمایند.
• کد معاملاتی خاص: این کد برای معامله یک یا چند کالای مشخص ایجاد شده است. دارندگان آن می توانند تنها چند نوع کالای خاص را خرید و فروش نمایند.
• کد معاملاتی خاص گروه: این کد برای معامله گروه خاصی از کالاها ایجاد شده است. دارندگان آن می توانند تنها آن گروه خاص از کالاها را خرید و فروش نمایند.

متقاضیان دریافت کد معاملاتی بر حسب هویت حقیقی یا حقوقی خود، لازم است مدارک مورد نیاز زیر را برای دریافت کد تهیه و به نهاد مربوطه تحویل دهند.

مدارک مورد نیاز جهت صدور کد مشتریان حقیقی ایرانی

1. اصل فرم درخواست کد حقیقی ایرانی
2. کپی برابر اصل شده کارت ملی و شناسنامه (صفحه توضیحات در صورت لزوم)
3. ثبت نام در سامانه امور مالیاتی به عنوان مودی (پرداخت شده) مالیاتی
4. سایر موارد در صورت نیاز به تشخیص کمیته

مدارک مورد نیاز جهت صدور کد مشتریان حقوقی ایرانی

1. اصل فرم درخواست کد حقوقی ایرانی
2. کپی برابر اصل شده کارت ملی و شناسنامه مدیر عامل و تمام اعضاء هیأت مدیره (صفحه توضیحات در صورت لزوم)
3. اساسنامه
4. روزنامه رسمی تاسیس شرکت، آخرین تغییرات اعضای هیات مدیره و سایر روزنامه های رسمی مهم (تغییر نام و . )
5. صورت های مالی حسابرسی شده آخرین دوره (در صورت عدم شمول برای حسابرسی، اظهارنامه مالیاتی)
6. پروانه بهره برداری و سایر مجوزهای فعالیت معتبر
7. سایر موارد در صورت نیاز به تشخیص کمیته

مراحل و نحوه داد و ستد در بازار بورس کالا

پس از دریافت کد معاملاتی بورس کالا ، فرآیند داد و ستد کالا در این بازار طی مراحل زیر قابل انجام است:

• انتخاب کارگزار مناسب
• برای آشنایی با تمامی کارگزاری‌های فعال در بورس ایران به سایتکارگزاران بورس مراجعه نمایید.
• تکمیل فرم ثبت سفارش نزد کارگزار منتخب توسط مشتری و ثبت قیمت پیشنهادی مورد نظر
• انتقال و انتشار سفارش مشتری توسط کارگزار به تالار معاملات
• شرکت در حراج توسط کارگزاری و انجام معامله در تالار
• کسر سپرده اولیه و واریز نمودن مابقی وجه به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای
• تسویه نمودن اسناد معاملات نزد اتاق پایاپای و صادر نمودن اسناد معاملاتی
• تسویه مالی معاملات نزد اتاق پایاپای
• انجام نقل و انتقالات وجوه پس از کسر هزینه ها از طریق حساب بانکی به حساب معامله گران

نتیجه گیری

بورس کالا ، بازاری است که در آن کالا و اوراق بهادار مبتنی بر آنها مورد معامله قرار می گیرد. در ایران، بازار بورس کالا با هدف ایجاد تحول در بازار سنتی، شفاف سازی قیمت ها و رفع نقص های بازار سنتی ایجاد شد.

معرفی کامل بورس کالا + نحوه ثبت نام و سرمایه گذاری

بازار سرمایه در کشور ما از چهار بازار بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی تشکیل شده است. بازار بورس و فرابورس برای عموم نسبتاً شناخته شده تر از بورس کالا و انرژی هستند . ما در این مقاله قصد داریم “بورس کالا” را به طور کامل معرفی کرده و شما با تعریف بورس کالا، تاریخچه،انواع بازار بورس کالا ، قراردادها، اهداف و…، هم چنین نحوه ثبت نام، سرمایه گذاری و جزئیات لازم پیرامون این موضوع را برای شما شرح دهیم.

بورس کالا چیست؟

بورس کالا ( Mercantile Exchange ) بازاری است که در آن کالاهای مشخصی مورد معامله قرار میگیرند و مانند دیگر بازارهای حاضر در بورس به صورت سازمان یافته میباشد. خرید یک محصول در بازار سنتی کالا، دارای ریسکهایست. بطور مثال ، قیمت محصولات در بازار با نوسانات مختلفی همراه است و هر فروشنده‌ای می‌تواند محصول خود را با قیمت مشخصی ارائه دهد و نهادهای نظارتی نیز توجه چندانی به قیمت کالا و کیفیت آن ندارند. عدم نظارت مشخص باعث شده تا بسیاری از مردم برای تهیه محصول مورد نیاز خود به بازار بورس کالا مراجعه کنند و محصول مورد نظر خود را در این بازار امن خریداری کنند. بطورکلی بورس کالا با هدف برطرف کردن نقاط ضعف و کمبودهای بازار سنتی به وجود آمد.

تاریخچه شکل گیری بورس کالا در جهان و ایران

از قرن نوزدهم به بعد در جهت رفع برخی نکات منفی و موانع در بازار کالاهای مختلف برای پاسخ‌گویی به برخی از نیازمندی‌های اقتصادی کشورها،بورس کالا در جهان شکل گرفت. در واقع ضعف های بازارهای سنتی در شکل‌ نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و فقدان تضمین‌های لازم برای معامله‌گران از مهم‌ترین دلایل راه‌اندازی بورس‌های کالایی در کشورهای جهان بوده است.در چنین شرایطی وجود بورس‌های کالایی و استفاده از ابزارهای مشتقه به پدید آمدن یک نظام سازمان‌یافته دادوستد و توزیع کالاها در کشورهای مختلف منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها تسهیل کرده است.
امروزه بورس کالایی مدرن بسیار زیادی در جهان وجود دارند که قدیمی‌ترین آن‌ها بورس معروف و تجاری شیکاگو (CME) با سابقه ۱۷۰ ساله وهم چنین ، بورس فلزات لندن (LME) با سابقه ۱۳۰ ساله ، بورس‌کالای نیویورک(NYMEX)، بورس‌کالای توکیو (TOCOM)، بورس کالای شانگهای (SHFE)، بورس کالای هند(MCX) نیز میتوان نام برد.
کشور ایران در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه ،شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شد.سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران به عنوان اولین بازار بورس کالا در ایران در سال 1382 فعالیت خود را آغاز نمود. پس از آن سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در سال 1383 شروع به کار کرد. بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد . بورس کالا پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد. لازم به ذکر است، ارکان شرکت بورس کالای ایران هم اکنون شامل «مجمع عمومی»، «هیئت مدیره»، «مدیرعامل»، «بازرس/حسابرس» می باشد. دکتر سید ابراهیم عنایت یکی از بنیانگذاران بازار بورس کالا در ایران می باشند.

انواع بازار بورس کالا

بورس کالا شامل 4 زیر مجموعه میباشد که عبارتند از:

• بازار فیزیکی
• بازار فرعی
• بازارمشتقه
• بازارمالی

این زیرمجموعه‌های بورس کالا هر کدام شامل بخش های مختلفی هستند که در ادامه به بررسی هریک خواهیم پرداخت.

بازار فیزیکی

یکی از پر رونق ترین بازارهای بورس کالا، بازار فیزیکی میباشد. این بازار قوانین مختص خود را دارد و معاملات با شرایط ویژه به صورت مزایده ایی انجام میشود. با توجه به قیمت پیشنهادی فروشنده، قیمت‌هایی برای خرید محصول توسط خریداران پیشنهاد می‌شود. محصول در نهایت به بالاترین قیمت فروخته خواهد شد.

انواع قراردادهای بازار فیزیکی

کالاها در این بازار به صورت قراردادهای نقدی، سلف و نسیه قابل معامله‌اند.

قرارداد نقدی (spot)

در این قرارداد، خریدار تمام مبلغ توافق شده را به همراه کارمزد کارگزار پرداخت کرده و عرضه‌کننده محصول نیز آن را در مدت حداقل ۳ روز به خریدار تحویل می‌دهد. به همین خاطر از این قرارداد را قرارداد تحویل فوری نیز میگویند. البته هزینه محصول نیز باید در عرضه ۳ روز پرداخت شود.

قرارداد سلف (forward)

در این نوع قرارداد ، مبلغ توسط خریدار پرداخت‌شده اما زمان تحویل آن در روزی است که در قرارداد منعقدشده و مورد تأیید طرفین قرارگرفته است. بنابراین تحویل محصول در آینده انجام می‌گیرد و تسویه آن در همان ابتدای انعقاد قرارداد صورت می‌گیرد که این نوع توافق در بازار فیزیکی بورس کالا مرسوم است.

قرارداد نسیه (credit)

این قرارداد طوری که نامش نشان میدهد امکان نسیه وجود داشته و خریداران می‌توانند مبلغ توافق شده را به‌صورت نسیه و در زمان‌بندی‌های معین‌شده پرداخت کنند. تحویل کالا نیز در مدت ۳ روز بعد از انعقاد قرارداد انجام می‌گیرد.

در بورس کالا بازار فیزیکی محصولات زیر دادوستد می‌شوند :

• محصولات کشاورزی
• محصولات پتروشیمی
• فرآورده‌های نفتی
• محصولات صنعتی و معدنی مختلف

بازار فرعی

برخی کالاها به دلایلی در بازار فیزیکی نمی‌توان آن‌ها را ارائه کرد و یا در بورس کالا به صورت متداول عرضه نمی‌‌شوند یا فروش آن‌ها، بدون مراجعه حضوری و بررسی کالا توسط خریدار، امکان پذیر نیست . در این حالت کالاها در دسته بازارهای فرعی قرار می‌گیرند. در این بازار، محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی، معدنی، صنعتی، پلیمری و …. دادوستد میشوند. که قابل‌عرضه در معاملات داخلی و خارجی هستند. بنابراین در این بازار، عرضه‌کنندگان بیشتری می‌توانند حضور پیدا کنند و محصولات خود را به فروش برسانند.

بازار مشتقه

جدیدترین زیر مجموعه بازار بورس کالا بازار مشتقه است. این بازار به این صورت است که یک دارایی خاص عرضه‌شده و بر روی آن قراردادهایی تنظیم می‌شود. منظور از دارایی خاص نیز هر محصولی می‌تواند باشد.

انواع قراردادهای اوراق مشتقه بورس کالا

اوراق مشتقه بورس کالا شامل :

قرارداد آتی

قراداد آتی یعنی قرارداد آینده ،کلیه امور معامله از پرداخت وجه گرفته تا تحویل کالا در زمان آینده و طبق قیمت توافق شده صورت میپذیرد. بنابراین هنگام رسیدن زمان معامله، وجه موردنظر پرداخت‌شده و کالا در اختیار خریدار قرار می‌گیرد.

قرارداد اختیار معامله (option)

قراردادی است که یک نفر اختیار یا حق معامله فرد دیگری را خریداری کرده و به دست می‌آورد. این قرارداد در دو مدل مختلف تحت عناوین اختیار خرید و اختیار فروش منعقد می‌شود و در هر یک از آن‌ها، خریداران و عرضه‌کنندگان شروع به معامله با یکدیگر می‌کنند.

روش کار بازار مشتقه

روش کار بازار مشتقه به صورتی است که در ابتدا یک دارایی مشخص به عنوان دارایی پایه معرفی شده و قراردادها روی آن منتشر و تعریف می‌شوند. محصولات ارزشمند کشاورزی مثل زعفران، پسته و زیره، فراورده‌های نفتی، انواع فلزات و سکه، همگی می‌توانند به عنوان یک دارایی پایه انتخاب شوند. بازار مشتقه طیف وسیعی از افراد را به سرمایه‌گذاران خرد تبدیل خواهد کرد. قرادادهای آتی و اختیار معامله مزایایی از جمله پوشش دادن ریسک، امکان خرید و فروش استقراضی دارایی‌ها و همچنین تضمین معاملات به وسیله اتاق پایاپای بورس، را دارند.

بازار مالی

هدف این بازار جذب سرمایه گذاران بیشتر است که شامل 3 زیر مجموعه میباشد که عبارتند از :

1. گواهی سپرده کالایی :

در این نوع بازار مالی، کالاهایی با تایید کیفیت محصولات توسط انباردار در انبار قرار می‌گیرند. انباردار قبض این کالاها را صادر می‌کند. متقاضیان بورس کالا و گواهی سپرده کالایی، با استفاده از این قبض استاندارد می‌توانند جهت فروش محصولات خود در بورس کالا اقدام کنند.

2. صندوق سرمایه‌گذاری کالایی :

در صندوق سرمایه‌گذاری کالایی ، سرمایه‌گذاران هزینه‌های مربوط به انبارداری و حمل و نقل را پرداخت نمی‌کنند. در واقع این قابلیت را دارند که به جای خرید محصول، اوراق آن را تهیه کنند. به این صورت که صندوق، سرمایه‌گذاری روی کالایی مشخص را انجام داد و افراد با خرید واحد‌های صندوق، امکان سرمایه‌گذاری روی آن کالا را خواهند داشت.

3. قرارداد سلف موازی استاندارد :

در صورت استفاده از قرارداد سلف موازی استاندارد در بورس کالا ، مبلغ کالا پیش از تحویل سفارش به مشتری پرداخت می‌شود. کلیات قرارداد مذکور، مشابه با قرارداد سلف است .

اصلی ترین اهداف بورس کالا

بطور کلی بورس کالا اهدافی را دنبال میکند که مهم ترین آنها عبارتند از :

• ایجاد بازاری منسجم و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا
• سامان‌دهی بازار کالاهای خاص از جمله محصولات کشاورزی ، فلزی ، انرژی و پتروشیمی
• کشف قیمت انواع کالاها به صورت رقابتی
• حذف واسطه‌ ها در معاملات و خریدوفروش مستقیم بین خریدار و فروشنده
• به حداقل رساندن نوسانات کاذب بازار و امکان انتقال ریسک
• امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب

تفاوت بورس کالا و بورس اوراق بهادار

1. در بورس کالا، کالا با وزن ، تاریخ تحویل ، قیمت، کیفیت و کمیت مشخص به صورت فیزیکی دادوستد می‌شود . ولی در بورس اوراق بهادار قیمت به صورت لحظه‌ای تعیین می‌شود و اوراق بهادار دادوستد می شود و کالا به صورت مستقیم مورد معامله قرار نمی گیرد.
2. در بورس کالا خرید و فروش نقدی بوده و تسویه حساب تا ۲۴ ساعت به طول می‌انجامد و تحویل کالا بعد از پرداخت وجه صورت می‌گیرد. اما در بورس اوراق بهادار از ۷۲ ساعت تا یک هفته پول وارد حساب فروشنده نخواهد شد.
3. نوسان کاذب در بورس کالا رخ نمی‌دهد اما در اوراق بهادار نوسانات لحظه ای باعث ایجاد قیمت کاذب می شود.
4. در صورت کاهش قیمت در اوراق بهادار امکان کسب سود وجود ندارد ولی در بورس کالا میتوان از کاهش قیمت نیز کسب سود کرد.
5. در در بورس کالا سرمایه به صورت شخصی و مستقیم به حساب فرد واریز انجام می‌شود اما در بورس اوراق بهادار سرمایه به حساب کارگزاری واریز میشود . حساب معتبر در بورس کالا تا ۲۰۰ میلیون می تواند از کارگزاری اعتبار دریافت کند .
6. به سرمایه معامله گر در بورس کالا ضریب اهرمی ۱۰ برابر تعلق می گیرد ولی بورس اوراق بهادار دارای چنین ویژگی نیست.

چه کسانی در بورس کالا فعالیت میکنند ؟

• ‌ افرادی كه می‌خواهند از ريسک نوسان كاذب قيمت‌ها در امان باشند. در واقع بورس‌های كالا به عنوان عاملی موثر برای کاهش ریسک توليدكنندگان كالا و مصرف‌ كنندگان عمده در بازار شناخته می‌شود.
• افرادی که بر خلاف گروه اول، از نوسانات قيمت استفاده كرده و کسب سود می‌كنند. در بورس‌های كالا، اين گروه با نام سوداگران (Speculator) معرفی می‌شوند.

نحوه ثبت نام در بورس کالا

برای فعالیت در بورس کالا و دسترسی به معاملات این بازار داشتن کد بورسی مخصوص بورس کالا الزامیست . مراحل ثبت نام و دریافت کد بورس کالا به شرح زیر میباشد :

گام اول

ابتدا وارد سامانه سجام به نشانی www.sejam.ir شوید و سپس ثبت نام و احراز هویت (حضوری یا غیر حضوری) انجام دهید. اگر قبلاً برای دریافت کد بورسی در این سامانه اقدام کرده اید و اصطلاحا سجامی شده اید دیگر نیاز به تکرار این مرحله نیست.

گام دوم

یک کارگزار به دلخواه انتخاب کنید و در بخش “کد بورسی کالا ” ثبت نام خود را تکمیل و اقدام به دریافت این کد نمایید. بعد از دریافت کد بورس کالا میتوانید از طریق کارگزار در بورس کالا معامله کنید. در ادامه به مراحل نحوه خرید از بورس کالا می‌پردازیم .

گام سوم

مراحل ثبت سفارش خرید در بورس کالا به شرح زیر می‌باشد :

1. تکمیل فرم ثبت سفارش نزد کارگزاری انتخابی و پیشنهاد قیمت
2. واریز حداقل سپرده مورد نیاز معامله به حساب کارگزاری، نزد اتاق پایاپای
3. انتقال سفارش مشتری به تالار معاملات توسط کارگزاری
4. شرکت در مزایده توسط کارگزاری و انجام معامله در تالار
5. واریز باقی‌مانده وجه معامله پس از کسر سپرده اولیه به حساب کارگزاری، نزد اتاق پایاپای
6. تسویه اسنادی معاملات در اتاق پایاپای و صدور اسناد معاملاتی
7. تسویه مالی معاملات در اتاق پایاپای
8. نقل و انتقال وجوه پس از کسر هزینه‌ها به حساب معامله‌گران از طریق حساب بانکی

محدودیت های معامله در بورس کالا

• برخی کالاهای معرفی شده در بازار بورس کالا به صورت سبد عرضه می‌شوند؛ در این حالت برای خریدار امکان انتخاب وجود ندارد.
• عرضه کنندگان کالا موظف هستند بدون وقفه کالا ارائه دهند. در صورت توقف عرضه کالا، عرضه کنندگان مربوط از بازار بورس کالا اخراج خواهند شد.
• امکان خرید کمتر از حجم مشخص وجود ندارد.

انواع کدهای معاملاتی در بورس کالا

کد معاملاتی عام

دارندگان این کد می‌توانند تمام کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را خرید و فروش کنند. کد معاملاتی سرمایه گذاری در بازار مالی بورس کالا عام جهت خرید و فروش کالا یا گروه کالایی خاص ایجاد نشده است.

کد معاملاتی خاص کالا

کد معاملاتی است که جهت خرید یک یا چند کالای خاص ایجاد شده است. دارنده این کد بورس کالا میتواند کالا یا کالاهای خاص را خرید و فروش نماید.

کد معاملاتی خاص گروه کالا

کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش یک گروه کالای خاص ایجاد شده است. دارندگان این کد می‌توانند تمام کالاهای پذیرفته شده در یک گروه کالایی خاص را خرید و فروش کنند.

کلام پایانی

بازار بورس کالا بازار منسجمی است که ابزارها و بازارهای جدیدی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد و باحذف نقاط ضعف بازار سنتی به روی معاملات، نوسانات قیمت و کیفیت کالا کنترل صورت می‌گیرد. این بازار قانونمند نوین ،مکانی امن را برای سرمایه گذاران و جذب سرمایه در بخش‌های مختلف فراهم کرده و هم چنین به علت شفافیت کافی باعث ایجاد اعتماد بین طرفین معامله می‌شود . علاوه بر این بازار بورس کالا، بازار بورس کالا با ایجاد سیستمی نظام‌مند،جهشی بزرگ از بازار سنتی به بازار پیشرفته را رقم زده است.

آموزش آشنایی با بورس کالای ایران

با گسترش ابزارهای معاملاتی بازارهای مالی، استفاده از تمامی ظرفیت‌های این بازارها برای هر شخص و کسب و کاری ضروری است. بورس کالا نیز در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی را از تمامی جنبه‌ها شاهد بوده و آشنایی سرمایه گذاری در بازار مالی بورس کالا با این بازار برای هر فعال بازار سرمایه مفید است. در این آموزش، با سه موضوع صندوق کالایی، گواهی سپرده کالایی و بازار فیزیکی بورس کالای ایران آشنا خواهیم شد تا بتوانیم به نحو مطلوبی در این بازار فعالیت کنیم.

آموزش آشنایی با بورس کالای ایران

آموزش ویدئویی مورد تائید فرادرس

فایل PDF یادداشت‌ های ارائه مدرس

علی بادامی

دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار – بازاریابی (MBA)

مهندس علی بادامی دانشجوی کارناسی ارشد مدیریت کسب و کار – بازاریابی (MBA) از دانشگاه خوارزمی، فعال بازار بورس کالا و انرژی ایران هستند. ایشان دوره‌های متنوع آموزش بورس کالا و انرژی در سازمان‌ها را برگزار کرده‌اند.

توضیحات تکمیلی

با گسترش روز به روز بازارهای مالی در دنیا و همچنین توجه به منظم شدن سیستم‌های اقتصادی کشورها، ابزارها و بازارهای مالی در حال رشد روزافزون هستند. در سال‌های اخیر، با توجه به نیاز فضای اقتصادی کشور به شفافیت در تبادل کالاها و حذف واسطه‌گری‌ها و همچنین استفاده از ظرفیت سهامداران خرد جهت گردش پول در بخش تولید کشور، بورس کالای ایران توسعه یافته است. از این رو، نیاز ضروری هر فعال بازار سرمایه و همچنین واحدهای تولیدی، یادگیری کامل بازار این بورس و همچنین استفاده از ظرفیت‌های آن است.

با گسترش ابزارهای معاملاتی بازارهای مالی، استفاده از تمامی ظرفیت‌های این بازارها برای هر شخص و کسب و کاری ضروری است. بورس کالا نیز در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی را از تمامی جنبه‌ها شاهد بوده و آشنایی با این بازار برای هر فعال بازار سرمایه مفید است. در این آموزش، با سه موضوع صندوق کالایی، گواهی سپرده کالایی و بازار فیزیکی بورس کالای ایران آشنا خواهیم شد تا بتوانیم به نحو مطلوبی در این بازار فعالیت کنیم.