دامنه نوسان و شرایط پذیرش در بازار نارنجی شامل موارد ذیل است:
دامنه نوسان در تابلو بازار پایه نارنجی از 2+ تا 2- است. درصورتیکه سه روز متوالی صف یکطرفه (خرید یا فروش) تشکیل شود دامنه نوسان در روز چهارم به 4+ تا 4- افزایش پیدا میکند.
هر نماد فعال در این بازار نمیتواند در هفته بیش از 10% نوسان داشته باشد.
شرایط پذیرش:
شرکتهایی در دوره رسیدگی شرایط بودن در تابلو زرد را نداشته باشند.
اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هر یک از صورتهای مالی شرکت از نوع "عدم اظهارنظر" و یا "اظهارنظر مردود" باشد.
پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران
شرکت هایی که متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران می باشند می بایست تمام یا بخشی از وظایف خود را از طریق مشاوران دارای مجوز انجام دهند.
پذیرش سهام عادی در بورس، در یکی از تابلوهای بازار اول یا دوم صورت می گیرد و متقاضی در صورت دارا بودن شرایط عام پذیرش سهام عادی و توجه به شرایط خاص آن، تقاضای خود را در تابلو اصلی یا فرعی بازار اول و یا بازار دوم به بوررس ارائه نماید.
بر اساس مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار تهران، ثبت کلیه شرکت های سهامی عام یا شرکت های سرمایه گذاری با سرمایه بیش از 10 میلیارد ریال نزد سازمان بورس بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن و اوراق بهادار الزامی می باشد. در صورتی که بخش عمده ای از سهام شرکت از محدودیت در نقل و انتقال برخوردار باشد ، پذیرش در بورس امکان پذیر نیست.
در صورتی که سهام شرکت بی نام باشد، سه نوبت آگهی به فاصله 5 رور در روزنامه کثیر الانتشار که آگهی های شرکت در آن درج می شود، منتشر شود و به اطلاع عموم برسد و در مهلتی که کمتر از شش ماه نیست از صاحبان سهام خواسته شود که جهت تبدیل سهام به شرکت مراجعه نمایند.
شرایط عمومی:
1-نزد سازمان ثبت شده باشد.
2-محدودیت قانونی موثر برای انتقال آن یا اعمال حق رای توسط صاحبان شرکت وجود نداشته باشد.
3-سهام با نام و دارای حق رای باشد.
4-تمام بهای اسمی آن پرداخت شده باشد.(شرکت سهامی عام)
شرایط خاص:
1-شرکت سهامی عام باشد و سرمایه ثبت شده آن در تابلو اصلی بازار اول از 1000 میلیارد ریال و در تابلو فرعی بازار اول از 500 میلیارد ریال و در بازار دوم از 200 میلیارد ریال کمتر نباشد.
2-تمام سرمایه شرکت به سهام عادی تقسیم شده باشد و امتیاز خاصی برای برخی از سهامداران در نظر گرفته نشده باشد.
3-حداقل 20 درصد از سهام ثبت شده شرکت شناور بوده و تعداد سهامداران آن 1000 نفر باشند (تابلو اصلی بازار اول). حداقل 15درصد از سهام ثبت شده شرکت شناور بوده و تعداد سهامداران آن 750 نفر باشند(تابلو فرعی بازار اول). حداقل 10درصد سهام ثبت شده شناور بوده و تعداد سهامداران آن 250 نفر باشد(بازار دوم)
4-در تابلو اصلی بازار اول حداقل 3 سال سابقه و در تابلو فرعی بازار اول حداقل 3 سال سابقه و در بازار دوم باید حداقل 2 سال سابقه فعالیت درصنعت مربوطه داشته و طی این مدت موضوع فعالیت آن تغییر نکرده باشد و همچنین از مدت ماموریت حداقل دو نفر از مدیران فعلی آن ، حدقل شش ماه سپری شده باشد.
5-در تابلو اصلی بازار اول باید 3 دوره مالی متوالی منتهی به پذیرش و در تابلو فرعی بازار اول باید 2 دوره مالی متوالی منتهی به پذیرش و در بازار دوم در 1 دوره مالی منتهی به پذیرش می بایست حداقل دو دوره آن سال مالی کامل و سود آور بوده باشد و همچنین چشم انداز روشنی از تداوم سود آوری و فعالیت شرکت در صنعت مربوط وجود داشته باشد.
6-زیان انباشته نداشته باشد.
7-در تابلو اصلی بازار اول حداقل 30 درصد و در تابلو فرعی بازار اول حداقل 20 درصد و در بازار دوم حداقل 15 درصد می بایست بر اساس آخرین صورتهای مالی سالانه حسابرسی شده نسبت به حقوق صاحبان سهام به کلیه دارایی ها باشد.
8-اساسنامه متقاضی می بایست منطبق بر اساسنامه نمونه مصوب هیات مدیره سازمان و الزامات و شرایط تعیین شده ، تدوین شده باشد.
9-سود عملیاتی شرکت در دو دوره مالی منتهی به پذیرش می بایست از کیفیت بالایی برخوردار بوده و مجموع جریان خالص وجه نقد ناشی از فعالیت های صورت گرفته در این دوره های مالی مثبت باشد.
10-دعاوی حقوقی که بر صورتهای مالی اثر می گذارد ، له یا علیه شرکت وجود نداشته باشد.
11-گزارش حسابرس در خصوص دو دوره متوالی منتهی به پذیرش ، عدم اظهار نظر یا اظهار نظر مردود نباشد.در صورت مشروط بودن اظهار نظر حسابرس ، شروط ناشی از هزینه ، سود ، زیان ، بدهی و عدم انجام تعدیلات در درآمدها باشد.
12-از سیستم اطلاعات حسابداری متناسب با فعالیت شرکت در بورس برخوردار باشد و این موضوع به تایید حسابرس رسیده باشد.
13-مدیرعامل و اعضاء هیات مدیره دارای سابقه محکومیت کیفری و یا سوء شهرت حرفه ای نباشند.
14-به استثناء نقل و انتقال های قهری ، هرگونه انتقال بیش از 50 درصد سهام متعلق به سهامداران عمده ، منوط بر اظهار نظر کتبی بورس و موافقت هیات پذیرش خواهد بود.
تفاوت بورس و فرابورس
فرابورس، مشابه بورس اوراق بهادار تهران، بازاری برای معامله اوراق بهادار است که البته نسبت به بورس تهران دارای شرایط سادهتری برای پذیرش شرکتهاست و انواع متنوعی از بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن اوراق بهادار با روشهای مختلف در این بازار قابل معامله هستند.
همچنین از نظر مقررات معاملاتی نیز تفاوتهای اندکی بین این بازار با بورس تهران وجود دارد. بهعنوانمثال حد نوسان مجاز روزانه فرابورس یک درصد بیشتر از بورس تهران است(مثبت و منفی پنج درصد) و همچنین حجم مبنا در این بازار برابر یک است. (البته از خرداد 1394 حد نوسان در بازار بورس نیز همانند بازار فرابورس به مثبت و منفی پنج درصد افزایش یافت) شرکتهایی که شرایط لازم برای ورود به بورس تهران را نداشته باشند، میتوانند با سهولت بیشتری به فرابورس وارد شوند.
وظایف فرابورس
مهمترین وظیفه این بازار سرمایه، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریعتر به بازار را دارند، لذا رویههای پذیرش شرکتها و تنوع شرایط پذیرش به گونهای است که شرکتها با احراز حداقل شرایط و در سریعترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکتهای پذیرفتهشده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند. نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن Over The Counter گرفته شده است. به همین دلیل به این بازار اختصارا OTC نیز گفته میشود. قابل ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار بهعنوان نهاد ناظر بر فعالیتهای مالی و عملیاتی شرکتهای بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.
فرابورس به چند دسته تقسیم میگردد؟
فرابورس دارای پنج بازار(بازار اول، بازار دوم، بازار سوم «عرضه»، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه) است.
پذیرش شرکتهای سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت میپذیرد. بازار سوم جهت عرضه یکجا و پذیرهنویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقلوانتقال سهام شرکتهایی است که بر اساس الزام بند ب ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امکان پذیرش دریکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند.
مزایای پذیرش شرکتها در فرابورس
بر اساس مقررات، کلیه مزایای موجود برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکتهای پذیرفته شده در فرابورس نیز تعریف شدهاند. این موارد از جمله موارد زیر میباشند:
– تامین مالی آسان و ارزان
– افزایش نقد شوندگی سهام
– بهرهمندی از معافیت مالیاتی شرکتهای پذیرفته شده در این بازار
– نقل و انتقال سهام بهصورت آسان- سریع و کمهزینه
– شفافیت و اعتبار قیمت سهام به واسطه مبادله در فرابورس
– اطلاع رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایهگذاران بالفعل و بالقوه
– بهرهگیری از امکان وثیقهگذاری سهام و اخذ ساده تر تسهیلات بانکی
– معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت
– صدور اوراق مشارکت و گواهی سپرده در فرابورس پذیرهنویسی وانتشار اوراق مشارکت و گواهی سپرده
– پیشبینی فرآیند ساده خروج از این بازار
برخی تفاوتهای بازار بورس با فرابورس
۱- بازار فرابورس هیچ مکان فیزیکی متمرکز و خاصی ندارد که داد و ستدکنندگان یا متخصصین همچون بورس های کلاسیک گرد هم آیند.
۲- قوانین استاندارد اقلام مورد مبادله بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن در بازار فرابورس انعطاف پذیر می باشند یعنی قوانین معمولاً ناشی از توافق طرفین می باشد.
۳- ساعات کار فرابورس از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است.
۴- در بازارهای فرابورسی با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین تعیین می گردد مزایایی از قبیل شفافیت قیمت ها و کاهش ریسک وجود ندارد.
۵- بورس رسمی برای فعالان در این بازار مزایایی از قبیل شفافیت قیمتها و کاهش ریسک را به دنبال دارد در صورتی که در بازارهای فرابورسی با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین میگردد، این شرایط به صورت کامل وجود ندارد.
۶- سطح فعلی امکانات الکترونیکی، انجام معاملات ۲۴ ساعته را امکان پذیر می نماید که بدون شک، در مقایسه با یک بورس، مزیت عمده ای محسوب شده و برای داد و ستد کنندگان از قاره های مختلف نیز، شکل تفاوتهای سازمانی بین قاره ها را از بین می برد.
فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟
فرابورس یکی دیگر از بورسهای مهم ایران با عمر کمتر نسبت به بورس است. تفاوت اصلی بورس و فرابورس به زبان ساده در نحوه پذیرش آنهاست. بدینصورت که پذیرش شرکتها در فرابورس نسبت به بورس سادهتر است. بنابراین شرکتهایی که در بورس تهران پذیرفته میشوند از اعتبار بیشتر و ریسک معاملاتی کمتری (ارزش ذاتی بالاتر، سوددهی بالاتر، شفافیت اطلاعاتی بالاتر و…) برخوردار هستند. بورس تهران از سال 1346 فعالیت خود را آغاز کرد اما فرابورس از سال 1387 شکل گرفت و در مهرماه سال 1388 بصورت رسمی فعالیت خود را شروع کرد. در ادامه مقالات آموزش بورس به مفهوم بازار فرابورس و انواع آن خواهیم پرداخت.
فرابورس چیست؟
فرابورس یکی دیگر از بورسهای مهم ایران است. از آنجایی که شرکتها جهت پذیرش در بورس (بورس چیست؟) باید از فیلترهای سختی عبور کنند و این امکان برای شرکتهای کوچکتر مهیا نیست بازار فرابورس تهران در سال 87 شکل گرفت. این بازار از نظر عملکرد و ساختار دقیقا مشابه بازار بورس است با این تفاوت که فرآیند پذیرش شرکتها در آن آسانتر است. بدین صورت شرکتهای کوچکتر نیز شانس حضور در بازار سرمایه و عرضه سهام خود جهت تامین منابع مالی موردنیاز و کسب اعتبار بیشتر و… را خواهند داشت. شرکت فرابورس ایران به عنوان یک شرکت زیرمجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار ایران متولی نظارت بر این بازار است. با این تفاوت بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن که محدودیتهای حاکم بر شرکتهای فرابورسی کمتر از شرکتهای بورسی است.
تمامی شرکتهای پذیرفته شده در فرابورس نیز از این شانس برخوردار هستند که با افزایش سوددهی و افزایش سرمایه بتوانند به تابلو اصلی بورس راه پیدا کنند. همچنین امکان دارد شرکتی بعد از پذیرش در بورس به علت تغییر وضعیت شرکت، به این بازار منتقل شود. در گذشته تفاوتهایی بین نمادهای بورسی و فرابورسی وجود داشت. برای مثال حجم مبنا شرکتهای فرابورسی 1 بود! یا بازه نوسان روزانه قیمت سهام با یکدیگر متفاوت بود. اما در حال حاضر تفاوتی با یکدیگر ندارند. البته بازار پایه فرابورس محدودیتهای خاص خودش را دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد. همچنین مدنظر داشته باشید که کارمزد معاملات در فرابورس کمی کمتر از بورس است.
نکته: اطلاعات شرکت های فرابورس نیز مثل بورس در سایت TSETMC درج میشود.
انواع بازار فرابورس
فرابورس دارای 9 بازار است:
- بازار اول فرابورس
- بازار دوم
- شرکتهای کوچک و متوسط (SME Market)
- ابزارهای نوین مالی
- بازار مشتقه
- پایه الف (بازار پایه زرد)
- پایه ب (بازار پایه نارنجی)
- پایه ج (بازار پایه قرمز فرابورس)
- بازار سوم
با مراجعه به دیدهبان بازار میتوانید تمام شرکتهای پذیرفته شده در فرابورس را مشاهده کنید. شرایط پذیرش شرکتها و بالطبع ریسک معاملات در این بازارها با یکدیگر متفاوت است. در ادامه با پارس سهام همراه باشید تا به معرفی این بازارها بپردازیم.
بازار اول و دوم
تمامی شرکتهای سهامی عام که تمامی شرایط لازم (شرایط عمومی و اختصاصی پذیرش) را کسب کرده باشند مجاز به حضور در بازارهای اول و دوم خواهند بود. بازار اول و دوم فرابورس هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند صرفا شرایط پذیرش شرکتها در بازار دوم نسبت به بازار اول سادهتر است. مطابق تصویر زیر، شرکت افرانت در بازار اول و شرکت ذوب آهن اصفهان در بازار دوم معامله میشوند. همانطور که مشاهده میکنید هیچ تفاوتی در نحوه خرید و فروش سهام آنها وجود ندارد.
بازار شرکتهای کوچک و متوسط (SME Market) فرابورس
شرایط پذیرش شرکتها در این بازار نسبت به بازار اول و دوم فرابورس منعطفتر است. اما تفاوت اصلی آن با بازار اول و دوم این است که محدودیت حجمی و دامنه نوسان بورس را ندارد. شیوه معاملات سهام شرکتها در این بازار با بازار اول و دوم متفاوت است. همچنین افراد حقیقی امکان انجام معامله در بازار SME را ندارند. فقط سرمایهگذاران نهادی (اشخاص حقوقی، بانک ها، بیمهها، هلدینگها، شرکتهای سرمایهگذاری، صندوقهای بازنشستگی، شرکتهای تامین سرمایه، صندوقهای سرمایه گذاری جسورانه، سازمانها و نهادهای دولتی و عمومی) امکان معامله در این بازار را دارند. چرا که هدف از تشکیل این بازار تحقق اهداف استراتژیک است نه جذب سرمایه گذارن خُرد.
شرایط پذیرش شرکتها در فرابورس
- ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار
- اظهارنظر مقبول یا مشروط حسابرس به صورتهای مالی
- برخورداری از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت
- داشتن صورتهای مالی مطابق با استانداردهای حسابداری و دستورالعملهای اجرایی سازمان بورس
- عدم محدودیت قانونی موثر برای نقل و انتقال سهام شرکت
- نداشتن محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی موثر اعضای هیات مدیره و مدیر عامل شرکت
شرایط اختصاصی جهت پذیرش شرکتها در فرابورس نیز مطابق جدول زیر است.
بورس بهتر است یا فرابورس؟
همانطور که در بالا اشاره شد، هدف فرابورس پذیرش شرکتهایی ست که شرایط ورود به بورس را ندارند. بنابراین با تسهیل شرایط پذیرش شرکتها، امکان عرضه سهام شرکتها در بازاری مثل بورس وجود دارد. گاهی اوقات شرکتی تمام شرایط پذیرش در بورس را ندارد اما به علت تامین منابع مالی، خواستار انتشار سهام خود در بورس است. این گونه شرکتها ابتدا در فرابورس پذیرش میشوند سپس بعد از مدت کوتاهی و با کسب شرایط موردنیاز به بورس منتقل میشوند. بنابراین صرفا بر اساس حضور یک شرکت در فرابورس، نمیتوان قضاوت کرد که از اعتبار کمتری برخوردار است.
نکته حائز اهمیت، چشمانداز شرکت است. ممکن است شرکتی در فرابورس چشمانداز روشنتری از یک شرکت بورسی داشته باشد. همچنین نوسان قیمت سهام شرکتها به پارامترهای زیادی بستگی دارد و عموما این قضیه که سهام متعلق به کدام تابلو (تابلو بورس یا فرابورس) است از اهمیت زیادی برخوردار نیست. اما همچنان دقت بفرمایید که شرکتهای پذیرفته شده در بورس از اعتبار بیشتری برخوردار هستند و احتمالا چشمانداز روشنتر و ریسک معاملاتی کمتری دارند.
مدنظر داشته باشید که آنچه گفتیم پیرامون بازار اول و دوم بود. بازار پایه فرابورس از محدودیتهای خاص و ریسک معاملاتی بالاتری برخوردار است.
بازار پایه فرابورس چیست؟
متداولترین و شناختهترین بازارهای فرابورس، بازارهای اول و دوم و بازار پایه هستند. بازار پایه قبلا به اسم بازار پایه الف، ب و ج شناخته میشد. اما از شهریور سال 98 به اسامی بازار پایه زرد، بازار پایه نارنجی و بازار پایه قرمز تقسیمبندی و قوانین جدید بر آنها حاکم شده است. قبلا دامنه نوسان بازار پایه الف و ب روی 10% بود و بازار پایه ج فرابورس هم دامنه نوسان نامحدود داشت! همانطور که از اسم آنها پیداست این رنگبندی بازار پایه فرابورس به ریسک معاملاتی آنها اشاره دارد! یعنی سهام شرکتهای بازار پایه قرمز نسبت به بازار پایه نارنجی و نارنجی نسبت به زرد، ریسک معاملاتی بیشتری دارند.
شرکتها با توجه به شرایط و صورتهای مالیشان در بورس یا فرابورس پذیرش میشوند. حال فرض کنید که شرکتی شرایط پذیرش در این دو بازار را نداشته باشد و یا اینکه شرکتی قبلا مجوز پذیرش را گرفته است اما حالا به دلیل عدم رعایت دستورالعملها لغو پذیرش شده است! تکلیف چیست؟ بازار پایه فرابورس به همین منظور راهاندازی شده است. شرکتها طبق میزان شفافیت اطلاعاتی و نقدشوندگی در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز درج خواهند شد.
تذکر: ریسک سهام عرضه شده در تابلو معاملاتی فرابورس از بورس بیشتر است و ریسک بازار پایه از بازار اول و دوم فرابورس بیشتر است. نهایتا در بازار پایه هم به ترتیب ریسک بازار پایه قرمز، نارنجی و زرد بیشتر است. هنگام خرید سهام حتما به نوع بازار سهام خود توجه بفرمایید.
دلایل ثبت شرکتها در بازار پایه
طبق قوانین جدید بازار پایه فرابورس، کنار هر کدام از نمادها در تابلوهای بازار پایه (قرمز، نارنجی، زرد) عنوانی درج شده که بیانگر دلیل تقسیمبندی شرکت در بازار پایه است. این عناوین به شرح زیر است:
- انحلال: شرکت کلا منحل شده است و هیچگونه فعالیتی ندارد!
- ورشکستگی: شرکت ورشکسته شده است! و بخاطر زیان انباشته قادر به پرداخت بدهیهای خود نیست.
- عدم اظهارنظر: بخاطر ابهام در بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن صورتهای مالی، حسابرس هیچگونه نظری پیرامون مقبولیت صورتهای مالی ندارد.
- اظهارنظر مردود: بخاطر نقصهای فراوان در صورتهای مالی، حسابرس صورتهای مالی شرکت را گمراه کننده میداند.
- لغو پذیرش شده: شرکتهای پذیرش شده که بخاطر عدم رعایت دستورالعملها، لغو پذیرش و به بازار پایه منتقل شدند.
- قانون احکام دائمی برنامههای توسعه کشور: شرکتها بر اساس ماده ۳۶ قانون احکام دائمی برنامههای توسعه کشور موظف به انتشار اطلاعات مالی خود هستند.
تذکر: تمامی شرکتهای مندرج در بازار پایه فرابورس، سالی 2 بار (انتهای ماه مرداد و دی) مورد بازنگری قرار میگیرند و در صورت تغییر شرایط به تابلوهای معاملاتی بالاتر یا پایینتر منتقل شوند.
در ادامه ویژگیهای هر کدام از این 3 بازار پایه را خدمت شما توضیح خواهیم داد.
بازار پایه تابلوی زرد
کم ریسکترین بازار پایه فرابورس، بازار پایه زرد است. طبق آخرین قوانین بازار پایه، شرکتهای حائز شرایط زیر، در تابلو پایه زرد معامله خواهند شد.
- مجموع روزهای تأخیر در ارائه صورت های مالی از 100 روز بیشتر نشود.
- عدم ارائه صورتهای مالی شرکت نباید 2 بار بیشتر شود. مدنظر داشته باشید که اگر بیش از 50 روز از موعد ارائه گزارشهای مالی شرکت بگذرد و صورتهای مالی شرکت ارائه نشود 1 فرصت آن شرکت میسوزد! حتی اگر بعد از 50 روز صورتهای مالی خود را ارائه کند.
- ارائه حداقل یک صورت مالی حسابرسی شده
دامنه نوسان روزانه قیمت سهام شرکتهای بازار پایه زرد 3 درصد است. همچنین اگر سهامی در 3 روز معاملاتی متوالی صف خرید یا صف فروش باشد دامنه نوسان قیمت روزانه به 5% افزایش مییابد. همچنین قیمت سهام هر شرکت در بازار پایه زرد مجاز است در 1 هفته معاملاتی حداکثر 15% نوسان قیمت داشته باشد.
بازار پایه تابلوی نارنجی
شرکتهایی که شرایط زیر را دارا باشند به تابلوی پایه نارنجی منتقل میشوند.
- شرکتهایی که شرایط حضور در بازار پایه زرد و یا قرمز را نداشته باشند!
- اظهارنظر حسابرس نسبت به صورتهای مالی شرکت از نوع “عدم اظهارنظر” یا “اظهارنظر مردود” باشد.
دامنه نوسان قیمت سهام شرکتهای بازار پایه نارنجی در یک روز معاملاتی 2 درصد است. همچنین اگر سهامی در 3 روز معاملاتی متوالی صف خرید و فروش باشد دامنه نوسان به 4% افزایش مییابد. همچنین حداکثر نوسان قیمت در 1 هفته معاملاتی برابر 10% است.
بازار پایه تابلوی قرمز فرابورس
پُر ریسکترین بازار پایه فرابورس، بازار پایه قرمز است. شرکتهای حائز شرایط زیر، در تابلو پایه قرمز درج خواهند شد.
- اعلام انحلال شرکت با رای مجمع عمومی فوقالعاده یا مراجع قضایی
- اعلام ورشکستگی شرکت با رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی
- عدم ارائه صورتهای مالی شرکت در حداقل 3 سال مالی متوالی
دامنه نوسان روازنه در بازار پایه قرمز 1 درصد است. همچنین حداکثر نوسان قیمت در 1 هفته معاملاتی برابر 5% است.
نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس
نحوه معامله سهام در این بازار کامل مشابه نحوه خرید و فروش سهام در بورس است. اما مدنظر داشته باشید شرکتهای موجود در فرابورس عموما ریسک بالاتر و نقدشوندگی پایینتری دارند. چرا که شرایط پذیرش شرکتها در این بازار نسبت به بورس راحتتر است و شرکتهای نسبتا کوچکتری پذیرفته میشوند.
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه میکنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارسسهام باشید.
بازار اول و دوم بورس چیست و چه تفاوتی با هم دارند؟
بر اساس یک طبقهبندی که از شهریور سال ۱۳۸۱، توسط سازمان بورس اوراق بهادار صورت گرفت، کلیهی شرکتهای پذیرفته شده در بازار بورس در دو دستهی بازار اول و بازار دوم قرار گرفتند. درواقع این تقسیمبندی با توجه به معیارهای عمومی و کلی شامل اندازه، میزان شناوری سهام و نقدشوندگی، شفافیت و اطلاعرسانی و تداوم سودآوری شرکتها صورت پذیرفت. شما به عنوان کسی که قصد خرید سهام و سرمایهگذاری مستقیم در بورس را دارید، با داشتن کد بورسی میتوانید سهام هرکدام از شرکتهای لیست شده در بازار اول و دوم بورس را خریداری کنید و هیچ محدودیتی در این زمینه برایتان وجود نخواهد داشت. پس علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و دوم و تابلوهای مختلف چیست؟ با ادامهی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید تا ضمن آشنایی با تعریف و تفاوتهای اصلی میان دو بازار اول و دوم، پاسخ این سوال را هم دریافت نمایید.
معرفی بازار اول و دوم بورس
معرفی بازار اول و دوم بورس
خب همانطور که گفتیم بازار بورس به دو بخش بازار اول و دوم بورس تقسیمبندی میشود که به آنها بازار اولیه و ثانویه نیز میگویند. بازار اول مشتمل بر دو تابلوی اصلی و بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن فرعی و بازار دوم مشتمل بر فهرست اولیه و مشروط تصویب شده است.
بازار اول یا اولیه چیست؟
بازار اول که به آن بازار اولیه یا اصلی نیز گفته میشود، بازاری است که شرکتها برای اولین بار میخواهند در آنجا نام خود را ثبت کرده و شروع به فعالیت نمایند. درواقع، شرکتها برای بار اول اوراق قرضه و سهام جدیدشان را برای عموم و سرمایهگذاران در این بازار به فروش میگذارند. نماد بازار اولیه در کشور ما «بانک» است.
عرضه اولیه یا IPO نمونهای از بازار اولیه است. IPO، زمانی اتفاق میافتد که یک شرکت خصوصی برای نخستین بار سهام عمومی را منتشر کند. این معاملات، برای سرمایهگذاران بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن فرصتی را فراهم میکند تا اوراق بهادار را از بانکی خریداری نمایند که پذیرهنویسی اولیه را برای یک سهام خاص انجام داده است؛ درواقع این اولین فرصتی است که در آن سرمایهگذاران به واسطهی خرید سهام به سرمایهی شرکت کمک خواهند کرد. به عبارتی میتوان گفت که سرمایهی سهام شرکت از وجوه حاصل از فروش سهام در بازار اولیه تشکیل شده است. به این ترتیب، مشاغل و دولتهایی که میخواهند سرمایهی بدهی تولید کنند میتوانند انتشار اوراق قرضه کوتاهمدت و بلندمدت در بازار اولیه را انتخاب کنند.
نکته: نکتهی مهمی که در رابطه با بازار اول باید بدانید این است که در آن اوراق بهادار مستقیماً از بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن یک ناشر خریداری میشوند.
بازار دوم یا ثانویه چیست؟
بازار دوم که به آن بازار ثانویه هم میگویند، بازاری است که شرکتها سهام خود را در آن معامله میکنند. درواقع داراییهایی که ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرارگرفتهاند، در بازار ثانویه، مجدداً مورد معامله قرار خواهند گرفت و نماد آن در کشور ما بورس است. به عبارتی، در بازار ثانویه هیچ شرکتی تاسیس نمیشود و فقط شرکتهایی که قبلا در بازار اولیه ثبت شدهاند، از یک سری فیلدها و شرایط عبور میکنند تا بتوانند مجدد سهام خود را مورد معامله در بازار بورس قرار دهند. مشخصهی معین بازار ثانویه این است که در آن، سرمایهگذاران بین خودشان معامله بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن میکنند؛ یعنی در بازار ثانویه، سرمایهگذاران اوراق بهادار منتشر شده را بدون دخالت شرکتهای صادرکننده معامله میکنند. برای مثال، در این بازار قصد خرید سهام شرکتی را داشته باشید، فقط با یک سرمایهگذار دیگر که سهام آن را در اختیار دارد معامله خواهید کرد.
علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن بازار دوم
همانطور که در ابتدای مقاله هم اشاره شد، سرمایهگذاران برای سرمایهگذاری در بورس بدون توجه به بازار اول و بازار دوم، میتوانند سهام شرکتی که مدنظرشان است را بخرند و سرمایهگذاری و معامله کنند. اما علت اصلی نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم بورس چیز دیگری است؛ شرکتهای سهامی برای پذیرش در بورس باید شرایط خاصی داشته باشند وگرنه باید قید بورس را بزنند یا اینکه سراغ بازار فرابورس بروند. این شرایط که مربوط به وضعیت مالی و سودآور بودن شرکت و کیفیت گزارش حسابرس مستقل از وضعیت مالی شرکت است را میتوانید در جدول زیر ببینید:
علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم
دربارهی معیارهای اختصاصی برای حضور در بازار اول و دوم بورس هم مهمترین مورد، میزان سرمایهی شرکت میباشد. در واقع، شرکتهای ثبت شده با بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه، میتوانند برای حضور در تابلوی اصلی بازار اول بورس تهران درخواست دهند، اما شرکتهای دیگر باید سراغ تابلوی فرعی یا بازار دوم بروند.
تفاوت بازار اول و دوم بورس در چیست؟
درک تفاوت بازار اول و دوم بورس بسیار اهمیت دارد. در ادامه این تفاوتها را آوردهایم:
۱. قیمتهای بازار اولیه اغلب از قبل تعیین میشوند، درحالیکه قیمتها در بازار ثانویه توسط نیروهای اساسی عرضه و تقاضا تعیین میشود.
۲. تفاوت دیگر بازار بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن اول و دوم بورس در میزان سرمایه است؛ سرمایهی ثبتی شرکتهای بازار ثانویه بورس باید حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال و درصد شناوری آنها حداقل ۱۰% و سهامی عام باشند. اما شرکتهایی که سرمایه و سودآوری و درصد شناوری آزاد مناسبی دارند (طبق جدول بالا) و نشانی از چشمانداز مثبت و سودآوری مناسب در آنها دارد، در بازار اول پذیرفته میشوند.
۳. هرگونه درآمد حاصل از فروش سهام در بازار اولیه، پس از محاسبهی هزینههای اداری بانک، به شرکت صادرکننده سهام میرسد. اما از آنجاییکه در بازار ثانویه، معامله بین سرمایهگذاران اتفاق میافتد، عواید حاصل از فروش سهام به سرمایهگذار فروش میرسد نه به شرکتی که سهام را صادر کرده است یا به بانک پذیرهنویسی.
در بخشهای بعدی جزییات بیشتری از شرایط حضور شرکتها در تابلوهای مختلف بورس را بیان خواهیم کرد.
شرایط عمومی پذیرش شرکتها در سازمان بورس اوراق بهادار تهران
شرایط عمومی پذیرش شرکتها در سازمان بورس اوراق بهادار تهران
بهطور کلی شرکتهایی در سازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده هستند که:
- نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، ثبت شده باشند.
- تمام بهای اسمی سهام در آنها پرداخت شده باشد.
- سهام با نام و دارای حق رای در آنها وجود داشته باشد.
- هیچ محدودیت قانونی موثر برای نقل و انتقال یا اعمال حق رای توسط صاحبان آن وجود نداشته باشد.
شرایط اختصاصی پذیرش شرکتهای موجود در بازار اول و دوم بورس : بازار اول
برای پذیرش شرکتهای بورسی در بازار اول و دوم بورس شرایطی وجود دارد که در ادامه هریک از آنها را بهصورت جداگانه بیان خواهیم کرد. ابتدا میپردازیم به شرایط و ضوابط پذیرش شرکتها در بازار اول:
شرایط اختصاصی پذیرش شرکتهای موجود در بازار اول: تابلوی اصلی
- وجود حداقل شناوری سهام ۲۰%
- عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
- وجود حداقل ۳ سال سابقهی فعالیت پیش از پذیرش
- حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییها ۳۰% باشد.
- دارابودن حداقل میزان سرمایه ثبت شده شرکت ۱۰۰۰ میلیارد ریال
- دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورتهای مالی وجود نداشته باشد.
- سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده، وجود داشته باشد.
- صورتهای مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، تایید شود.
- محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
- صورتهای مالی دو دورهی منتهی به پذیرش، فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد.
- سودآوری در ۳ دورهی مالی متوالی منتهی به زمان پذیرش و چشماندازی روشن از لحاظ سودآوری مشاهده شود.
شرایط اختصاصی پذیرش شرکتهای موجود در بازار اول: تابلوی فرعی
- وجود حداقل شناوری سهام ۱۵%
- عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
- وجود حداقل ۳ سال سابقه فعالیت پیش از پذیرش
- دارابودن حداقل سرمایه ثبت شده شرکت ۵۰۰ میلیارد ریال
- حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییها ۲۰% باشد.
- سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده وجود داشته باشد.
- هیچگونه دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورتهای مالی، وجود نداشته باشد.
- محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
- صورتهای مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، به تایید رسیده باشد.
- صورتهای مالی دو دوره منتهی به پذیرش، فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد.
- سودآوری در ۲ دورهی مالی متوالی منتهی به زمان پذیرش و چشم اندازی روشن از لحاظ سودآوری، ارائه شود.
بازار اول و دوم بورس : شرایط اختصاصی پذیرش شرکتهای موجود در بازار دوم
- وجود حداقل شناوری سهام ۱۰%
- عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
- دارابودن حداقل ۲ سال سابقه فعالیت قبل از پذیرش
- وجود حداقل سرمایه ثبت شده شرکت ۲۰۰ میلیارد ریال
- حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییها، ۱۵% باشد.
- دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورتهای مالی، وجود نداشته باشد.
- سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده وجود داشته باشد.
- محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
- صورتهای مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، به تایید رسیده باشد.
- سودآوری در ۱ دورهی مالی منتهی به پذیرش و چشم اندازی روشن از لحاظ سودآوری، ارائه شود.
سخن آخر
در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در سایت آموزش چراغ راجع به بازار اول و دوم بورس و تفاوتهای میان آن دو و همچنین شرایط پذیرش در هر یک از این بازارها صحبت کردیم. گفتیم که شرکتهایی که سهامشان در بورس معامله میشود، براساس شرایطی که دارند در بازارهای اول و دوم و تابلوهای فرعی و اصلی مورد معامله قرار میگیرند. اما این تابلوها برای یک سهامدار، هیچ محدودیتی از لحاظ خرید و فروش ایجاد نمیکند. بنابراین، سرمایهگذاران میتوانند با کد بورسی اختصاصی که دارند، در تمام این بازارها خرید و فروش انجام دهند. چراغ، به عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینهی کار و سرمایهگذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینهها کمک نماید.
بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن
توضیح انواع بازارهای فرابورس
بر اساس ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه و ماده 36 احکام دائمی برنامههای توسعه کشور هر شرکت سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته و پذیرش شود.
در مرحله نخست درصورتیکه شرکت پذیرش شود به دسته بندی بازار اصلی منتقل میشود و در غیر این صورت در دسته بازار پایه قرار خواهد گرفت. همچنین شرکتهایی که شرایط پذیرش بورس و فرابورس را از دست میدهند نیز به این دسته منتقل میشوند.
بازار پایه به سه دسته بازار زرد، نارنجی و قرمز تقسیم میشود و عضویت در آن شرایط سادهتری نسبت به بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس دارد.
دامنه نوسان و شرایط پذیرش در بازار زرد شامل موارد ذیل است:
دامنه نوسان در تابلو بازار پایه زرد از 3+ تا 3- است، لازم به توضیح است درصورتیکه سه روز متوالی صف یکطرفه (خرید یا فروش) تشکیل شود دامنه نوسان در روز چهارم به 5+ تا 5- افزایش پیدا میکند.
هر نماد فعال در بازار زرد فرابورس نمیتواند در هفته بیش از 15% نوسان داشته باشد.
شرایط پذیرش:
طبق دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکتهای ثبتشده نزد سازمان، مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات شرکت بیش از 2 مرتبه نباشد.
طبق دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکتهای ثبتشده نزد سازمان، تعداد دفعات عدم ارائه صورت مالی بیش از 2 مرتبه نباشد.
حداقل 1 صورت مالی حسابرسی شده ارائه داده باشد.
دامنه نوسان و شرایط پذیرش در بازار نارنجی شامل موارد ذیل است:
دامنه نوسان در تابلو بازار پایه نارنجی از 2+ تا 2- است. درصورتیکه سه روز متوالی صف یکطرفه (خرید یا فروش) تشکیل شود دامنه نوسان در روز بازارِ فرابورس و شرایط پذیرش در آن چهارم به 4+ تا 4- افزایش پیدا میکند.
هر نماد فعال در این بازار نمیتواند در هفته بیش از 10% نوسان داشته باشد.
شرایط پذیرش:
شرکتهایی در دوره رسیدگی شرایط بودن در تابلو زرد را نداشته باشند.
اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هر یک از صورتهای مالی شرکت از نوع "عدم اظهارنظر" و یا "اظهارنظر مردود" باشد.
دامنه نوسان و شرایط پذیرش در بازار قرمز شامل موارد ذیل است:
دامنه نوسان در تابلو بازار پایه قرمز از 1+ تا 1- است. درصورتیکه سه روز متوالی صف یکطرفه (خرید یا فروش) تشکیل شود دامنه نوسان در روز چهارم به 2+ تا 2- افزایش پیدا میکند.
هر نماد فعال در این بازار نمیتواند در هفته بیش از 5% نوسان داشته باشد.
شرایط پذیرش:
بر اساس رأی قطعی یا بدوی مراجع قضایی ورشکستگی ناشر محرز باشد.
رأی مجمع عمومی فوقالعاده و یا مراجع قضایی، رأی به انحلال ناشر باشد.
حداقل سه سال مالی متوالی صورت مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.
بازنگری در طبقهبندی شرکتها هر سال دو مرتبه و در پایان ماههای مرداد و دی انجام میشود.
با توجه به اینکه شرکتهای موجود در بازار پایه از شفافیت اطلاعاتی کمتری نسبت به شرکتهای پذیرفتهشده در بورس و یا بازار اول و دوم فرابورس دارند، سرمایهگذاری در آنها با ریسک بیشتری همراه خواهد بود.
دیدگاه شما