نحوه معاملات در بازار پایه
دستورالعمل اجرايي نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در بازار پايه فرابورس
مصوب 1392,07,20
اين دستورالعمل در راستاي اجراي تبصرة ب مادة ۹۹ قانون برنامه پنج سالة پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران در تاريخ ۲۰ /۰۷ /۱۳۹۲ در ۱۷ ماده و ۵ تبصره به تصويب هيأت مديره سازمان بورس و اوراق بهادار رسيد. اين دستورالعمل جايگزين دستورالعمل اجرايي نحوة انجام معاملات اوراق بهادار در بازار پايه فرابورس ايران مصوب ۱۰ /۰۲ /۱۳۹۰ ميگردد.
ماده ۱ - اصطلاحات و واژههايي كه در مادة ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران مصوب آذرماه ۱۳۸۴ مجلس شوراي اسلامي و "دستورالعمل اجرايي نحوة انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ايران" مصوب ۱۷ /۱۱ /۱۳۸۸ هيأت مديرة سازمان بورس و اوراق بهادار و اصلاحات بعدي آن تعريف شدهاند، به همان مفاهيم در اين دستورالعمل به كار رفتهاند. واژههاي ديگر داراي معاني زير ميباشند:
۱ -بازار پايه: از جمله بازارهاي فرابورس است كه مطابق با ماده ۴ "دستورالعمل پذيرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ايران" راهاندازي گرديده و معاملات آن بر اساس ضوابط اين دستورالعمل انجام ميشود.
۲ -دستورالعمل اجرايي نحوه انجام معاملات: "دستورالعمل اجرايي نحوة انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ايران" مصوب ۱۷ /۱۱ /۱۳۸۸ هيأت مديرة سازمان بورس و اوراق بهادار و اصلاحات بعدي آن است.
۳ - سامانه معاملات توافقي : سامانه اي است كه عمليات مربوط به ثبت سفارش معاملات توافقي از طريق آن انجام شده و سفارشات تطبيق شده پس از تائيد فرابورس جهت انجام معامله به سامانه معاملاتي ارسال ميشود.
۴ -كارگزار پيشنهاد دهنده : كارگزاري كه در سامانه معاملات توافقي اقدام به ثبت پيشنهاد خريد يا فروش مينمايد.
۵ -كارگزار پذيرندة پيشنهاد : كارگزاري كه بر اساس پيشنهادهاي ارائه شده در سامانه معاملات توافقي، پيشنهاد خريد يا فروش ثبت شده توسط كارگزار پيشنهاد دهنده را براي مشتري خود ميپذيرد.
ماده ۲ - اوراق بهادار در بازار پايه به صورت عادي يا توافقي ميتوانند معامله شوند. اوراق بهاداري كه به تشخيص كميته عرضه حائز حداقل شرايط زير باشند، بصورت عادي و ساير اوراق بصورت توافقي معامله ميشوند.
الف) در زمان درج نماد تعداد سهامداران شركت از ۳۵ نفر و سهام شناور آزاد شركت بيشتر از يك درصد بوده يا امكان تحقق اين شرايط به تشخيص كميته عرضه وجود داشته باشد ( در اين خصوص سهامداران عمده شركت بايد تعهدات لازم را به فرابورس ارائه نمايند.)
ب) محدوديتهاي معاملاتي موثر جهت نقل و انتقال سهام شركت نحوه معاملات در بازار پایه وجود نداشته باشد.
ج) ابهامات اساسي و يا عدم شفافيت قابل توجهي در خصوص اطلاعات شركت يا تركيب سهامداري آن وجود نداشته باشد.
ماده ۳ - جلسات رسمي و روزهاي انجام معامله انواع اوراق بهادار در بازار پايه فرابورس، ساعت آغاز، خاتمه و طول هر جلسه معاملاتي و همچنين تعداد و طول زمان هريك از مراحل نحوه معاملات در بازار پایه انجام معاملات توسط هيئت مديرة فرابورس تعيين ميگردد.
ماده ۴ - دامنه نوسان روزانه قيمت و محدوديت حجمي معاملات عادي بازار پايه مشابه بازار اول و دوم فرابورس، حسب ضوابط فصل هشتم دستورالعمل اجرايي نحوه انجام معاملات خواهد بود.
ماده ۵ - در بازار پايه صرفاً سفارش محدود قابل اجرا بوده و استفاده از كد معاملاتي گروهي در اين بازار مجاز نميباشد.
تبصره - جهت انتقال سهام به سهامداران متعدد در بازار پايه، استفاده از كد گروهي پس از موافقت فرابورس امكانپذير خواهد بود.
فصل ۳ - معاملات عادي در بازار پايه
ماده ۶ - عرضه اوليه اوراق بهادار در بازار پايه به تشخيص كميته عرضه به يكي از روشهاي زير انجام ميشود:
۱ -حراج: در اين روش حجم و تعداد معيني از اوراق بهادار توسط اشخاص اعلام شده در اطلاعيه عرضه به متقاضيان خريد آن اوراق عرضه ميشود.
۲ -گشايش نماد: در اين روش خريداران و فروشندگان متعدد طي دوره پيشگشايش اقدام به ورود سفارشات خود در سامانه مينمايند و سپس معاملات با انجام يك حراج تك قيمتي آغاز ميشود.
ماده ۷ - توقف و بازگشايي نماد معاملاتي اوراق بهاداري كه به صورت عادي در بازار پايه معامله ميشوند، تابع ضوابط فصل پنجم دستورالعمل اجرايي نحوه انجام معاملات خواهد بود.
ماده ۸ - درصورتيكه معاملات اوراق بهادار در بازار پايه مظنون به استفاده از اطلاعات نهاني، دستكاري قيمت يا تغييرات مديريتي مؤثر در كنترل شركت باشد، فرابورس ميتواند رأساً يا به موجب اعلام سازمان نماد معاملاتي اوراق بهادار را متوقف نمايد. بازگشايي نماد معاملاتي پس از بررسيهاي لازم حسب مورد به تشخيص فرابورس يا سازمان خواهد بود.
ماده ۹ - در معاملات عادي بازار پايه، معاملات عمده و بلوكي تابع ضوابط اينگونه معاملات در بازارهاي اول و دوم فرابورس ميباشند.
فصل ۴ - معاملات توافقي در بازار پايه
ماده ۱۰ - روش انجام معاملات توافقي در بازار پايه به شرح زير است:
۱ -پيشنهاد خريد يا فروش توسط كارگزار پيشنهاد دهنده در سامانه معاملات توافقي ثبت ميگردد. اين پيشنهاد ميتواند با قيمت معين يا قابل مذاكره در سامانه ثبت شود.
۲ -كارگزار پذيرندة پيشنهاد جهت پاسخ دادن به پيشنهاد ثبت شده در سامانه معاملاتي اقدام به انتخاب آن نموده و پذيرش خود را جهت ارسال به كارگزار پيشنهاد دهنده در سامانه معاملات توافقي ثبت ميكند.
۳ -در صورتي كه پيشنهاد ثبت شده داراي قيمت معين باشد سامانه معاملات توافقي سفارشات تطبيق يافته را جهت تائيد به فرابورس ارسال ميكند.
۴ -در صورتي كه پيشنهاد ارائه شده قابل مذاكره باشد، جزئيات درخواست كارگزار پذيرندة پيشنهاد به كارگزار پيشنهاد دهنده ارسال و در صورت تائيد نهايي كارگزاران عامل طرفين سفارش تطبيق يافته جهت تائيد به فرابورس ارسال ميگردد.
۵ -در صورت عدم مغايرت سفارشات تطبيق يافته با قوانين و مقررات، فرابورس معامله را تائيد مينمايد و سفارشات تطبيق يافته جهت انجام معامله و ثبت نهايي به سامانه معاملات ارسال ميگردد.
ماده ۱۱ - معاملات سهام شركتهاي حاضر در بازار پايهي توافقي بر اساس اطلاعات منتشره موجود، در هر زمان امكانپذير ميباشد.
تبصره ۱ - خريدار و فروشنده با علم و آگاهي نسبت به وضعيت مالي شركت بر اساس اطلاعات منتشره موجود اقدام به خريد و فروش نموده و هرگونه ادعايي در خصوص عدم افشاي اطلاعات مسموع نميباشد.
تبصره ۲ - انجام معاملات توافقي از يك روز كاري قبل از برگزاري مجامع عمومي صاحبان سهام و همچنين برگزاري جلسه هيئت مديرهاي كه طي آن مقرر است در مورد اختيارات تفويض شده توسط مجمع عمومي فوقالعاده در خصوص افزايش سرمايه تصميمگيري شود، متوقف ميگردد. تداوم ثبت معاملات پس از اعمال نتايج مجمع يا جلسه هيئت مديره در سامانه معاملاتي امكانپذير خواهد بود.
ماده ۱۲ - دامنه نوسان قيمت روزانه و محدوديت حجمي در خصوص معاملات توافقي اعمال نميگردد ليكن هيئت مديره فرابورس ميتواند در صورت نياز محدوديت حجمي يا قيمتي جهت ثبت سفارشات هر نماد معاملاتي در سامانه معاملاتي توافقي تصويب و پس از اطلاعرساني اعمال نمايد.
ماده ۱۳ - معاملات عمده سهام شركتهايي كه در بازار پايه به صورت توافقي مورد معامله قرار ميگيرند، حسب تشخيص كميته عرضه به يكي از روشهاي زير انجام ميشود:
۱ -در قالب عرضه يكجا در بازار سوم فرابورس
۲ -ثبت معامله از طريق سامانه معاملات توافقي با رعايت ترتيبات مقرر در مادة ۱۰ اين دستورالعمل
تبصره ۱ - رعايت ضوابط مربوط به "شرايط متقاضيان خريد در معاملات عمده سهام و حقتقدم سهام در فرابورس ايران" مصوب مورخ ۱۰ /۰۷ /۱۳۹۱ شوراي عالي بورس در هرحال الزامي است. در خصوص بند ۲ اين ماده زمان ثبت پيشنهاد معاملات توافقي، مبناي محاسبه مواعد زماني ذكر شده در ضوابط فوق الذكر خواهد بود.
تبصره ۲ - در صورتي كه بخشي از سهام شركتهاي مورد عرضه در بازار پايه داراي امتياز خاص يا محدوديت ويژهاي باشند و بنا به تشخيص كميته عرضه معامله آن در بازار خرد امكانپذير نباشد، معاملات آن بخش با هر حجمي به صورت عمده انجام خواهد شد.
فصل ۵ - محدوديتهاي معاملاتي سهام و حق تقدم سهام بورسها، فرابورس و شركت سپردهگذاري مركزي
ماده ۱۴ - معاملات سهام و حق تقدم بورسها، فرابورس و شركت سپردهگذاري با حجم كمتر از ۲۰۰ هزارسهم يا حق تقدم شركتهاي فوق در دستههاي سهامداري كه بر اساس اساسنامه شركت، شخصيت حقوقي يا نهاد خاصي را شامل نميشود به صورت توافقي در بازار پايه فرابورس انجام ميشود.
ماده ۱۵ - انجام معاملات سهام و حق تقدم بورسها، فرابورس و شركت سپردهگذاري با حجم بزرگتر يا مساوي ۲۰۰ هزار سهم يا حق تقدم و كليه معاملات سهام يا حق تقدم شركتهاي فوق در دستههاي سهامداري كه بر اساس اساسنامه شركت، شخصيت حقوقي يا نهاد خاصي را شامل ميشود، در قالب معاملات عمده يا معاملات توافقي حسب درخواست عرضه كننده امكان پذير است. در اين صورت فرابورس موظف است تاييديه سازمان را به شرح زير اخذ نمايد.
الف) در معامله عمده بايد كليه متقاضيان خريد سهام يا حق تقدم قبل از شروع رقابت توسط كارگزار مربوطه به سازمان معرفي گردند. صرفاٌ متقاضياني حق شركت در رقابت را خواهند داشت كه قبلاً تاييديه سازمان مبني بر رعايت محدوديتهاي قانوني و مقرراتي را اخذ نموده باشند. ترتبيات اخذ تاييديه سازمان بايد در اطلاعيه عرضه درج شود.
ب) در معامله توافقي اسامي خريدار و فروشنده به همراه ساير اطلاعات مورد نياز سازمان توسط فرابورس به سازمان ارائه ميگردد. معامله مذكور در صورت تاييد سازمان مبني بر رعايت محدوديتهاي قانوني و مقرراتي در فرابورس ثبت ميگردد.
فصل ۶ - ساير مقررات
ماده ۱۶ - انتقال تمام يا آن بخش از طلب ناشي از معاملات سهام شركتها كه قبل از درج نام شركت در فهرست بازار پايه فرابورس، خارج از بورس يا فرابورس صورت گرفته و در اجراي مادة ۹۹ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه نحوه معاملات در بازار پایه نحوه معاملات در بازار پایه در بازار پايه فرابورس ثبت ميشوند، از حساب فروشنده به حساب خريدار (تهاتر حساب بين فروشنده و خريدار اوراق بهادار) كه تسوية آن طبق مقررات خارج از پاياپاي صورت ميپذيرد، مشروط به اينكه اسناد تسويه خارج از پاياپاي تنظيم گردد، مجاز مي باشد.
ماده ۱۷ - معاملات بازار پايه درخصوص موارد تصريح نشده در اين دستورالعمل، تابع مقررات مرتبط در "دستورالعمل اجرايي نحوه انجام معاملات اوراق بهادار فرابورس ايران" و ساير مصوبات هيأت مديرة سازمان بورس و اوراق بهادار ميباشد.
مشخصات و نحوه انجام معاملات در تابلو قرمز بازار پایه اعلام شد
به گزارش خبرنگار اقصادی خبرگزاری تسنیم، مدیریت عملیات بازار شرکت فرابورس ایران با صدور اطلاعیهای، پیرو اصلاحیه 9 آذر دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس و طبق بند یک ماده 10 مکرر این دستورالعمل، مشخصات و نحوه انجام معاملات در تابلو قرمز بازار پایه را اعلام کرد.
بر این اساس، طبق بند 11 صورتجلسه 11 بهمن هیات مدیره شرکت فرابورس در خصوص روز معاملاتی و نحوه انجام معاملات اعم از ساعت آغاز و خاتمه جلسه معاملاتی با استناد به بند یک و 11 ماده 10 مکرر دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس، روز معاملاتی تابلوی قرمز بازار پایه "دوشنبه" هر هفته تعیین شد. همچنین ساعت آغاز پیش گشایش 8:45، ساعت آغاز معاملات 9 و ساعت پایان معاملات 12:30 خواهد بود.
طبق بند 11 مکرر ماده 10 دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس، معاملات در این تابلو در محدوده دامنه نوسان یک درصد نسبت به قیمت پایانی در آخرین جلسه معاملاتی قبل، قابل انجام است.
بنا بر تبصره 2 ماده 11 مکرر دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس، انجام معاملات برخط به استثنای انجام معاملات برخط نحوه معاملات در بازار پایه گروهی توسط کارگزاران در نمادهای معاملاتی مربوط به ناشرانی که از تاریخ ابلاغ اصلاحات 9 آذر مشمول دستورالعمل در تابلو پایه قرمز درج میشوند، مجاز نیست.
بازار پایه فرابورس و قوانین آن چیست؟
اگر شرکتی شرایط عضویت در بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس را نداشته باشد، عضو بازار پایه میشود. این بازار در پایینترین سطح بازار فرابورس قرار دارد که شرایط عضویت شرکتها در آن سادهتر است.
قوانین بازار پایه فرابورس
۱- بازار پایه از جمله بازارهای فرابورس است که مطابق با ماده ۴ “دستورالعمل پذیرش، به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” راه اندازی گردیده است. پس از ثبت شرکتها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه شده از جانب شرکتها در کمیته عرضه فرابورس مورد بررسی قرار میگیرد و سپس در فهرست نرخهای بازار پایه فرابورس درج میشوند. لازم به ذکر است این شرکتها فرایند پذیرش را طی نمیکنند. شرکتهای درج شده در بازار پایه در سه دسته طبقه بندی میگردد: شرکتهایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده ۹۹ برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بایستی در این بازار درج گردند. مطابق با ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به منظور ارتقاء جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و ساماندهی بازار متشکل اوراق بهادار کلیه اشخاصی که تاکنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام کردهاند مکلفند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمایند و عدم ثبت، تخلف محسوب میشود. ناشران اوراق بهادار ثبتشده نزد سازمان مذکور باید اطلاعات مالی خود را براساس ترتیبات مقرر در ماده (۴۵) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران منتشر نمایند و معاملات اوراق بهادار ثبت شده در سازمان فقط در بورسها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از آنها حسب مورد امکانپذیر بوده و معامله اوراق بهادار مذکور بدون رعایت ترتیبات فوق فاقد اعتبار است.
۲- شرکتهایی که نزد سازمان بورس ثبت شدهاند، اما شرایط پذیرش در بازار بورس را ندارند.
۳- شرکتهایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش میشوند، در بازار پایه درج میگردد. مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب سادهتر از بازار اول و دوم است. با توجه به شرایط شرکت معاملات بازار پایه به شکل عادی (دارای دامنه نوسان و در عملیات عادی بازار) یا توافقی (فاقد دامنه نوسان و بر اساس توافق خریدار و فروشنده) انجام میشود.
طبق قوانین جدید، شرکتهای این بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دستهبندی شدهاند و دامنه نوسان روزانه آنها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است. این بازار قبلاً (که خود عضوی از فرابورس است) به سه تابلوی الف، ب و ج تقسیم میشد. هرچه در این بازار به پایینتر برویم، ریسک سرمایهگذاری در شرکتهای آن بیشتر میشود. به طوری که قبلاً دامنه نوسان بازار پایه (به جز تابلوی ج که نامحدود بود) روی عدد ۱۰ درصد قرار داشت. اما چندی پیش، قوانین این بازار تغییر کرد که در ادامه این قوانین جدید را بیان خواهیم کرد. دلیل تفاوت تابلوهای مختلف بازار پایه، میزان سرمایه شرکتها و معاملات آنها است. جالب است بدانید که تقریباً یک سوم ارزش فرابورس به بازار پایه تعلق دارد. پیشتر، دامنه نوسان بالای این بازار، سرمایهگذاران را به سرمایهگذاری در این بازار جذب میکرد. البته، از طرف دیگر برخی سودجویان با همین نوسان بالا افراد و سهامداران مختلف را فریب میدادند و ضرر و زیان فراوانی را بر سهامداران خرد وارد میکردند. به همین دلیل، مسئولان فرابوس تصمیم به تغییرات اساسی در بازار گرفتند. همانطور که اشاره شد، این بازار قبلاً شامل سه تابلوی الف، ب و ج بود. در قانون جدید، تابلوها به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز دستهبندی شدهاند. دامنه نوسان در تابلوی زرد سه درصد، در تابلوی نارنجی دو درصد و در تابلوی قرمز یک درصد است. براساس تغییرات جدید، روزهای دوشنبه قیمت پایانی تعیین و تا دوشنبه هفته بعد، همان قیمت به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته میشد. اما این قوانین تا حدی جذابیت را برای سرمایهگذاران کاهش میداد. بنابراین، قوانین مذکور مجدداً اصلاح شد. جدیدترین تغییرات در قوانین بازار پایه به شرح زیر است:
تغییرات جدید قوانین بازار پایه
۱- اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برقرار باشد و در پایان هر جلسه معاملاتی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت معامله شود، در روز بعدی، دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به ۵، ۴ و ۲ درصد افزایش خواهد یافت (این دامنه نوسان در حالت عادی برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است). پس از آن، دامنه نوسان به شرایط پیشین باز میگردد.
۲- صندوق سرمایهگذاری مختلط و سهام مجازند تا ۱۰ درصد از داراییهای تحت مدیریتشان را در بازار پایه سرمایهگذاری کنند.
۳- در صورتی که ارائه اطلاعات ناشران بازار پایه قابل اتکا بوده و به موقع منتشر شود، فرابورس میتواند پیشنهاد افزایش سرمایه گذاری صندوقها را در بازار پایه ارائه کند.
قوانین بازارهای پایه فرابورس (زرد و نارنجی و قرمز) چیست ؟
اگر سرمایهگذار هستید از همین ابتدا باید بدانید بازار پایه فرابورس ریسک بیشتری برای سرمایهگذاری دارد.
دلیل انرا در ادامه بخوانید.
نوع شرکتها و اوراق بهاداری که در هر یک از این بازارها معامله میشوند، متفاوت است و شرکتهای مختلف بر اساس شرایطی که داشته باشند می توانند در یکی از این بازارها ثبت شوند.
همچنین در بعضی موارد الزامات لیست شدن و نیز مقررات مربوط به هر یک از این بازارها متفاوت است.
مشخصات و ویژگیهای هر یک از این بازارها در آییننامه معاملات بورس تهران و آیین نامه معاملات فرابورس ایران ذکر شده است که میتوانید از سایت سازمان بورس و اوراق بهادار (www.seo.ir) انها را دریافت نمایید.
فلسفه نحوه معاملات در بازار پایه تشکیل بازار پایه
فلسفه تشکیل بازار پایه، یکی الزامات ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده ۳۶ احکام دائمی برنامههای توسعه کشور است که میگوید هر شرکت سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته باشند و باید پذیرش شوند.
چنانچه شرکتهای مزبور در بورس یا فرابورس پذیرش نشده باشد، حداقل باید ثبت شوند و معاملات آنها در یکی از بازارهای بورسی انجام شود.
اگر شرکت پذیرش شود که به بازار اصلی میرود، اما اگر پذیرش نشد، باید امکان انجام معاملات برای شرکت سهامی عام فراهم شود که در نتیجه باید در بازار پایه باشند.
همچنین شرکتهایی که از بورس و فرابورس شرایط پذیرش را از دست میدهند یا اصطلاحا اخراج میشوند، باید نماد آنها در بازار پایه فرابورس بیاید و در آنجا معامله صورت گیرد.
سه دسته شرکت در بازارهای پایه فرابورس حاضر هستند:
- شرکتهایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
- شرکتهایی که در بازار بورس ثبت شدهاند، اما شرایط پذیرش ندارند.
- شرکتهایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش میشوند. مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسانتر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.
قوانین جدید بازار پایه فرابورس
چندی پیش طی اطلاعرسانی سازمان بورس اوراق بهادار قرار شد اصلاحاتی برای کنترل نوسانات بازار پایه فرابورس در جهت منافع سهامداران در نظر گرفته شود.
بر این اساس قرار شد که سهام بازار پایه در 3 تابلو پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز تقسیمبندی شوند.
این بازار که پیش از این شامل بیش از 100 سهم در بازارهای پایه الف، ب و ج بود، بر اساس تقسیمبندی جدید قرار شد بیشتر تحت کنترل قرار گیرد.
با توجه به این تغییرات، این سوالات ممکن است برای شما پیش آید:
- بازار پایه چه خواهد شد؟
- آیا نقدینگی از بازار پایه خارج میشود؟
- بازار زرد و نارنجی و قرمز پایه چیست؟
- درصد نوسان در بازار پایه چقدر است؟
- چرا برخی روزها نوسان 4 درصدی را در برخی نمادهای بازار پایه نحوه معاملات در بازار پایه مشاهده میکنیم؟
برای یافتن پاسخ سوالاتتان، ادامه مطلب را بخوانید.
پیش از رنگی کردن بازار پایه، طرح های دیگری نیز برای کنترل و اصلاح این بازار در نظر گرفته شده بود.
این طرحها یا کامل نبودند یا با مخالفت فعالین بازار و مدیران سازمان همراه بود.
آخرین طرح رد شده، طرحی بود که در آن قیمتهای خرید و فروش مشخص نبود و سهامداران با سازو کار خاصی میبایست اقدام به خرید و فروش سهام میکردند.
پس از رد شدن طرح مذکور، این بار مدیران سازمان بورس تصمیمات دیگری گرفتند.
بر اساس این تصمیم مقرر شد سهام بازار الف، ب و ج در تابلو پایه زرد، نارنجی و قرمز تقسیمبندی شوند.
کدام سهام به بازار پایه زرد و نارنجی و قرمز منتقل میشوند؟
بر اساس دستورالعمل سازمان بورس، هر نماد با توجه به ویژگیهای زیر در یکی از سه تابلو قرار میگیرد:
سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه زرد” منتقل میشوند:
- مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکتهای ثبتشده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
- دفعات عدم ارائه صورتهای مالی مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکتهای ثبتشده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
- حداقل 1 صورت مالی حسابرسی شده ارائه نموده باشد.
سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه نارنجی” منتقل میشوند:
- ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی حائز شرایط تابلوی “پایه زرد” یا تابلوی “پایه قرمز” نباشند.
- اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورتهای مالی شرکت اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهار نظر یا اظهارنظر مردود باشد.
سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه قرمز” منتقل میشوند:
- رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.
- مجمع عمومی فوقالعاده یا مراجع قضایی رأی به انحلال ناشر داده باشند.
- ناظر در سررسید دورههای رسیدگی حداقل 3 سال مالی متوالی صورت های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.
حداکثر نوسان در بازار پایه چگونه است؟
طی تغییرات جدید در قوانین بازار پایه، انجام معاملات و دامنه نوسانها به شرح زیر تغییر پیدا کرده است:
- تابلو زرد بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 3% است.
- تابلو نارنجی بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 2% است.
- تابلو قرمز بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 1% است.
در خصوص نوسانات نحوه معاملات در بازار پایه بازار پایه به این نکات توجه کنید:
- در صورت وجود صف خرید و فروش در سه روز متوالی در یک جهت، چنانچه صرف خرید و فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معامله دو در ده هزار (0.0002) تعداد سهام شرکت باشد در جلسه معاملاتی بعد دامنه نوسان در هر یک از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب 5، 4 و 2 درصد خواهد شد.
- از این پس امکان محاسبه سهام بازار پایه به عنوان ارزش تضمین (برای دریافت اعتبار معاملاتی) وجود دارد.
- همچنین بر این اساس، صندوق های سرمایه گذاری مختلط قابل معامله در بورس (ETF) و صندوقهای سرمایه گذاری در سهام میتوانند تا حداکثر 10% از دارایی های تحت مدیریت خود را در بازار پایه سرمایه گذاری کنند.
مبنای نوسان اعلامشده قیمت پایانی روز دوشنبه هر هفته است؛ یعنی در طول هفته دامنه نوسان برای تابلوها یکسان است. در این صورت:
- سهم الف در بازار “پایه زرد”، میتواند نهایتاً 15% نوسان در هفته داشته باشد.
- سهم الف در بازار “پایه نارنجی”، میتواند نهایتاً 10% نوسان در هفته داشته باشد.
- سهم الف در بازار “پایه قرمز”، میتواند نهایتاً 5% نوسان در هفته داشته باشد.
مزایا و معایب قوانین جدید بازار پایه
- مزایا: محدود کردن فعالیتهای سفتهبازان، حذف هیجانات موجود در بازار پایه و رشد تدریجی و منطقی سهام.
- معایب: احتمال تبانی بازیگران سهام برای اعمال صف خرید یا صف فروش هر سهم.
چه سهامی به بازار پایه زرد، چه سهامی به بازار پایه نارنجی و چه سهامی به بازار پایه قرمز منتقل خواهند شد؟
طبق اطلاعیه سازمان بورس در این طرح 125 شرکت به بازار پایه زرد منتقل خواهند شد و روزانه تا 3% بازه نوسان خواهند داشت.
به همین ترتیب در بازار پایه نارنجی 42 شرکت و در بازار پایه قرمز 14 شرکت معامله خواهند شد.
در فایل منتشر شده توسط سازمان فرابورس، جزییات بیشتری از بازار پایه و همچنین لیست تمامی سهام بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز را مشاهده نمایید.
پرسشهای متداول در مورد بازار پایه
1. چه شرکتهایی باید درخواست درج در بازار پایه را ارائه کنند؟
شرکتهای سهامی عام ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار باید درخواست درج در بازار پایه را به فرابورس ایران ارائه دهند. شرکتهای مشمول ثبت نزد سازمان شامل دو گروه ذیل هستند:
شرکتهای سهامی عامی که تعداد سهامداران آنها مساوی یا کمتر از 100 سهامدار و بیش از 35 سهامدار نحوه معاملات در بازار پایه باشد و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 100 میلیارد ریال باشد.
شرکتهای سهامی عامی که تعداد سهامداران آنها بیش از 100 سهامدار و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 50 میلیارد ریال باشد.
2. اولین بار شرکتها در کدام تابلو بازار پایه درج میشوند؟
تصمیمگیری در خصوص نوع تابلو بر عهده کمیته درج خواهد بود.
3. آیا شرکتی که دارای سهام بینام است، امکان درج در بازار پایه را دارد؟
در صورتی که سهام شرکت بینام باشد باید پیش از آغاز معاملات، سهام به بانام تبدیل شده و در سامانه معاملات ثبت شود.
4. آیا شرکتی که دارای سهام ممتاز است، امکان درج در بازار پایه را دارد؟
در صورت وجود سهام ممتاز، باید براساس رویه اجرایی مصوب هیاتمدیره فرابورس، امکان نقل و انتقال آنها در سامانه معاملاتی وجود داشته باشد.
5. آیا شرکتهای تعاونی میتوانند در بازار پایه درج شوند؟
در صورت ثبت شرکتهای تعاونی سهامی عام نزد سازمان بورس، این شرکتها میتوانند تقاضای درج خود را به فرابورس ارائه دهند.
6. آیا شرکتهایی که در مرحله قبل از بهرهبرداری هستند، امکان درج در بازار پایه را دارند؟
در صورت داشتن شرایط درج در بازار پایه، منعی وجود ندارد.
7. آیا حسابرس شرکت متقاضی درج در بازار پایه، باید معتمد سازمان بورس باشد؟
بله- حسابرس شرکت حتما باید از میان موسسات حسابرسی معتمد سازمان انتخاب شده باشد.
8. مراحل درج شرکت در بازار پایه چیست؟
پس از ارائه درخواست و تکمیل مدارک، موضوع درج شرکت در کمیته درج/هیات پذیرش، مطرح و درصورت موافقت کمیته درج/هیات پذیرش با درج شرکت در بازار پایه، باید افشای اطلاعات در سامانه کدال و سپرده کردن سهام نزد سپردهگذاری مرکزی انجام شود.
پس از سپرده کردن سهام و در صورت بالا بودن تعداد سهامداران، شرکت باید توزیع برگ سهام جدید را در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهیهای شرکت در آن چاپ میشود، آگهی کرده و پس از آن درج شرکت در بازار پایه انجام میشود.
9. چه اطلاعاتی باید توسط شرکتهای درج شده در بازار پایه افشا شود؟
موارد افشا طبق دستورالعمل اجرایی افشاء اطلاعات شرکتهای ثبت شده نزد سازمان جهت ناشران غیربورسی است که در سایت فرابورس ایران (ifb.ir) در قسمت قوانین و مقررات و بخش دستورالعملها قابل مشاهده است.
10. آیا شرکتهای درج شده در بازار پایه ملزم به افشاء بودجه میباشند؟
خیر- شرکتهای درج شده در بازار پایه الزامی جهت افشاء بودجه در سامانه کدال ندارند.
11. آیا امکان انتقال شرکتها بین بازارها وجود دارد؟
انتقال شرکتها بین بازارها، منوط به ارائه درخواست پذیرش و تکمیل فرآیند پذیرش است.
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
بازار پایه چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
در آموزشهای پیشین مجله فرادرس، در مطالب جامع «آموزش بورس رایگان | گام به گام برای همه | به زبان ساده» و «بورس چیست ؟ آموزش بورس (+ دانلود فیلم آموزش رایگان)» با مفاهیم بورس از قبیل شاخص بورس، تابلوخوانی در بورس و تحلیل فاندامنتال آشنا شدیم. یکی از پرسشهایی که ممکن است برای خیلی از افراد پیش بیاید، این است که منظور از بازار پایه چیست و چه قوانین و ویژگیهایی دارد. در این آموزش، به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
بازار پایه بخشی از فرابورس است. بنابراین، ابتدا اندکی در مورد فرابورس بحث خواهیم کرد.
فیلم آموزش رایگان آشنایی با بازار پایه
فیلم آموزش رایگان آشنایی با بازار پایه به صورت گام به گام، در کادر بالا، به سوالات شما در خصوص بازار پایه، به زبان ساده و به صورت گام به گام پاسخ میدهد.
برای پخش و مشاهده ویدئو روی دکمه پلی یا تصویر بالا کلیک کنید.
ساختار فرابورس چگونه است؟
در آموزش فرابورس، گفتیم که مهمترین وظیفه فرابورس، سازماندهی آن بخش از شرکتهای متمایل به حضور در بازار سرمایه است که هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند. سطح نظارت در فرابورس، کمتر از بورس است و به همین دلیل شفافیت کمتری دارند. همین امر سبب میشود ریسک سرمایهگذاری در فرابورس بیشتر از بورس باشد.
ساختار جدید فرابورس ایران از چهار بازار تشکیل شده است که عبارتند از: بازار اول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم.
در بازار اول فرابورس، سهام شرکتها و واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری پذیرش شده و مورد معامله قرار میگیرند. نوسان قیمت در این بازار ۵ درصد بدون حجم مبنا است. آخرین سرمایه ثبت شده شرکتهای پذیرفته شده در این بازار، حداقل ۱۰ میلیارد ریال بوده و یک سال از زمان بهرهبرداری آنها گذشته و زیان انباشته ندارند.
بازار دوم فرابورس تنها شامل سهام شرکتهای سهامی عام است. سهام شرکتهای زیانده و تازهتأسیس و شرکتهایی که با افزایش سرمایه قصد تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام دارند در بازار دوم پذیرفته میشود. آخرین سرمایه ثبت شده شرکتهای بازار دوم، حداقل یک میلیارد ریال است.
بازار پایه یکی از بازارهای فرابورس است که جهت عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار ایجاد شده است. شرکتهای این بازار فرایند پذیرش را طی نمیکنند و به سه دسته تقسیم میشوند:
- شرکتهایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
- شرکتهایی که در بازار بورس ثبت شدهاند، اما شرایط پذیرش ندارند.
- شرکتهایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش میشوند. مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسانتر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.
طبق قوانین جدید، شرکتهای این بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دستهبندی شدهاند و دامنه نوسان روزانه آنها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است.
بازار سوم یا بازار عرضه محلی شفاف و امن برای انجام معاملات عمده آن دسته از اوراق بهاداری است که شرایط یا امکان پذیرش در فرابورس را ندارند.
یکی از بهترین منابع برای آشنایی با بورس که به زبانی ساده بیان شده، فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی است. با این آموزش به راحتی میتوانید مفاهیم بورس را یاد بگیرید و شروع خوبی برای ورود به بازار سرمایه داشته باشید. در این آموزش، علاوه بر مفاهیم اصلی، اطلاعات مهم مورد نیاز سرمایهگذاری، از دریافت کد بورسی تا خرید و فروش و نکات مهم مربوط به آن ارائه شده است. لینک این آموزش در ادامه آورده شده است.
برای مشاهده فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی + اینجا کلیک کنید.
بازار پایه چیست ؟
طبق آنچه که گفتیم، شرکتها، بسته به شرایطی که دارند، یا در بورس حضور دارند یا فرابورس. اگر شرکتی شرایط عضویت در بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس را نداشته باشد، عضو بازار پایه میشود. بازار پایه در پایینترین سطح بازار فرابورس قرار دارد که شرایط عضویت شرکتها در آن سادهتر است.
قبلاً بازار پایه (که خود عضوی از فرابورس است) به سه تابلوی الف، ب و ج تقسیم میشد. هرچه در این بازار به پایینتر برویم، ریسک سرمایهگذاری در شرکتهای آن بیشتر میشود. به طوری که قبلاً دامنه نوسان بازار پایه (به جز تابلوی ج که نامحدود بود) روی عدد ۱۰ درصد قرار داشت. اما چندی پیش، قوانین بازار پایه تغییر کرد که در ادامه این قوانین جدید را بیان خواهیم کرد. دلیل تفاوت تابلوهای مختلف بازار پایه، میزان سرمایه شرکتها و معاملات آنها است.
قوانین جدید بازار پایه
جالب است بدانید که تقریباً یک سوم ارزش فرابورس به بازار پایه تعلق دارد. پیشتر، دامنه نوسان بالای این بازار، سرمایهگذاران را به سرمایهگذاری در این بازار جذب میکرد. البته، از طرف دیگر برخی سودجویان با همین نوسان بالا افراد و سهامداران مختلف را فریب میدادند و ضرر و زیان فراوانی را بر سهامداران خرد وارد میکردند. به همین دلیل، مسئولان فرابوس تصمیم به تغییرات اساسی در بازار پایه گرفتند.
همانطور که گفتیم، بازار پایه قبلاً شامل سه تابلوی الف، ب و ج بود. در قانون جدید، تابلوها به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز دستهبندی نحوه معاملات در بازار پایه شدهاند. دامنه نوسان در تابلوی زرد سه درصد، در تابلوی نارنجی دو درصد و در تابلوی قرمز یک درصد است. بر اساس تغییرات جدید، روزهای دوشنبه قیمت پایانی تعیین و تا دوشنبه هفته بعد، همان قیمت به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته میشد. اما این قوانین تا حدی جذابیت بازار پایه را برای سرمایهگذاران کاهش میداد. بنابراین، قوانین مذکور مجدداً اصلاح شد.
جدیدترین تغییرات در قوانین بازار پایه به شرح زیر است:
- اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برقرار باشد و در پایان هر جلسه معاملاتی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت معامله شود، در روز بعدی، دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به ۵، ۴ و ۲ درصد افزایش خواهد یافت (این دامنه نوسان در حالت عادی برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است). پس از آن، دامنه نوسان به شرایط پیشین باز میگردد.
- صندوقهای سرمایهگذاری مختلط و سهام مجازند تا ۱۰ درصد از داراییهای تحت مدیریتشان را در بازار پایه سرمایهگذاری کنند.
- در صورتی که ارائه اطلاعات ناشران بازار پایه قابل اتکا بوده و به موقع منتشر شود، فرابورس میتواند پیشنهاد افزایش سرمایهگذاری صندوقها را در بازار پایه ارائه کند.
سخن پایانی
در این مطلب، ابتدا از ساختار فرابورس سخن گفتیم، سپس به اینکه بازار پایه چیست و چه نقشی را در فرابورس ایفا میکند، پرداختیم؛ در آخرین بخش نیز، قوانین بازار پایه را مورد بررسی قرار دادیم. حال از شما دعوت به عمل میآوریم تا در بخش نظرات، از تجربیات خود در رابطه با حضور و سرمایهگذاری در این بازار با ما و دیگر خوانندگان مجله فرادرس سخن بگویید. همچنین اگر پرسشی پیرامون این مبحث دارید، نحوه معاملات در بازار پایه میتوانید آن را نیز به همین طریق با ما و سایر مخاطبین مطرح کنید.
سلب مسئولیت مطالب اقتصاد: این مطلب صرفاً با هدف افزایش آگاهی عمومی در حوزه اقتصاد نوشته شده است. برای سرمایهگذاری، تجارت و آگاهی دقیق از قوانین مربوط به آنها، لازم است حتماً از دانش و مشاوره افراد متخصص کمک گرفته شود. دقت داشته باشید که قوانین بازار سرمایه و قوانین تجاری و اقتصادی کشور، همواره در حال تغییر هستند و بر همین اساس، ممکن است برخی موارد ذکر شده در این مطلب، دیگر صحت نداشته باشند. مسئولیت هر گونه بهرهبرداری از این نوشتار با هدف سرمایهگذاری، تجارت، کسب درآمد و غیره، بر عهده خود افراد بوده و مجله فرادرس هیچ مسئولیتی در این رابطه ندارد. برای اطلاعات بیشتر + اینجا کلیک کنید.
مطلبی که در بالا مطالعه کردید بخشی از مجموعه مطالب «آموزش بورس رایگان به زبان ساده» است. در ادامه، میتوانید فهرست این مطالب را ببینید:
اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزشها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد میشوند:
دیدگاه شما